Tại sao nhiều người bất tài có thể trở thành nhà lãnh đạo?

Có ba cách giải thích phổ biến cho việc ít nữ giới ở vị trí lãnh đạo, đó là:

(1) Họ không đủ năng lực,

(2) Họ không quan tâm đến vị trí này,

(3) Họ đều quan tâm và có khả năng nhưng không thể phá vỡ định kiến vô hình: một rào cản nghề nghiệp vô hình, dựa trên những định kiến cũ rích, ngăn phụ nữ tiếp cận hàng ngũ quyền lực.

Những người bảo thủ có xu hướng tán thành với lý do đầu tiên; người theo chủ nghĩa tự do và nữ quyền thích lý do thứ ba; và những người lấp lửng ở giữa thường cho rằng cái lý do thứ 2 hợp lý. Nhưng họ đã quên nhìn bức tranh một cách tổng quát.

Theo tôi, lý do chính trong việc tỷ lệ giới tính giữ chức quản lý phân bố không đều là do chúng tôi không có khả năng phân biệt giữa sự tự tin và năng lực. Đó là bởi vì chúng ta thường diễn giải sai sự tự tin như là một dấu hiệu của năng lực, chúng ta bị dắt mũi khi tin rằng đàn ông lãnh đạo tốt hơn phụ nữ. Nói cách khác, khi nói đến lãnh đạo, lợi thế duy nhất mà đàn ông có được so với phụ nữ thực tế là các biểu hiện của sự kiêu ngạo - thường bị che dấu dưới vỏ bọc của sự lôi cuốn hoặc quyến rũ - thường bị nhầm lẫn với tiềm năng lãnh đạo.

Điều này càng khẳng định nhận định rằng các nhóm chưa có lãnh đạo có xu hướng tự nhiên chọn những người tự cho mình là trung tâm, quá tự tin và quá yêu mình làm lãnh đạo, và những đặc điểm tính cách này khác nhau ở nam và nữ.

Vấn đề thực sự là khá nhiều nơi trên thế giới đàn ông có xu hướng nghĩ rằng họ thông minh hơn phụ nữ gấp nhiều lần. Tuy nhiên, sự kiêu ngạo và tự tin quá mức tỉ lệ nghịch với tài năng lãnh đạo: khả năng xây dựng và duy trì để các nhóm đạt hiệu suất cao, truyền cảm hứng cho những người theo mình, bỏ qua một bên sự ích kỷ của bản thân để làm việc vì lợi ích chung.

Thật vậy, cho dù là trong thể thao, chính trị hay kinh doanh, những nhà lãnh đạo giỏi nhất thường khiêm tốn. Cho dù là bẩm sinh hay nuôi dưỡng, khiêm tốn là một đặc điểm phổ biến ở phụ nữ hơn so với nam giới. Ví dụ, phụ nữ vượt trội hơn đàn ông về trí tuệ cảm xúc, đó là nguyên nhân mạnh mẽ thúc đẩy những hành vi khiêm tốn.

Hơn nữa, một đánh giá khác về sự khác biệt giới tính trong tính cách của hơn 23.000 người tham gia ở 26 nước cho thấy phụ nữ nhạy cảm, ân cần và khiêm tốn hơn nam giới.

Một cái nhìn thậm chí còn rõ ràng hơn xuất hiện khi người ta kiểm tra mặt tối của tính cách: ví dụ, dữ liệu về hàng ngàn nhà quản lý từ tất cả các ngành trên 40 quốc gia, cho thấy đàn ông luôn kiêu ngạo, dễ bị thao túng và dễ gặp rủi ro hơn phụ nữ.

Nghịch lý là các đặc điểm tâm lý tương tự cho phép các nhà quản lý nam vươn lên vị trí cao của công ty hoặc trong chính trị thật ra là đặc điểm để cánh đàn ông chịu trách nhiệm cho sự sụp đổ của mình. Nói cách khác, những gì cần để có được một công việc không chỉ khác mà còn ngược lại với những gì cần để làm tốt công việc đó. Kết quả là, quá nhiều người không đủ năng lực được thăng chức vào công việc quản lý và nhiều cơ hội thăng tiến hơn những người có năng lực.

Chẳng có gì ngạc nhiên khi hình ảnh huyền thoại của một thủ lĩnh là hiện thân của nhiều đặc điểm thường được thấy ở những người rối loạn nhân cách, chẳng hạn như rối loạn nhân cách yêu mình thái quá (Steve Jobs hoặc Vladimir Putin), rối loạn nhân cách kịch tính (Richard Branson hoặc Steve Ballmer) hoặc Machiavellian (gần như có trong bất kỳ chính trị gia cấp liên bang nào).

Điều đáng buồn không phải là những nhân vật huyền thoại này không đại diện cho một người quản lý bình thường, mà là người quản lý bình thường sẽ thất bại vì có những đặc điểm y chang như trên.

Thực tế, hầu hết các nhà lãnh đạo - dù trong chính trị hay kinh doanh - đều thất bại. Điều đó luôn luôn là như vậy: phần lớn các quốc gia, công ty, xã hội và tổ chức được quản lý rất kém được thể hiện qua tuổi thọ, doanh thu và xếp hạng phê duyệt của họ, hoặc qua những tác động mà họ đã làm với công dân, nhân viên, cấp dưới hoặc thành viên của mình. Lãnh đạo tốt luôn phải có ngoại lệ, không phải là chuẩn mực.

Vì vậy, điều gây ấn tượng với tôi là một điều kỳ quặc. Rằng thay vì tranh luận để phụ nữ "dấn thân" thì họ lại tập trung vào việc chấp nhận những đặc điểm lãnh đạo rối loạn này. Đúng vậy, đây là những người mà chúng ta thường chọn làm lãnh đạo - nhưng có nên như vậy không?

Hầu hết các đặc điểm tính cách thực sự làm nên một nhà lãnh đạo chủ yếu được tìm thấy ở những người không thể gây ấn tượng với người khác về tài năng quản lý của mình. Điều này đặc biệt đúng đối với phụ nữ. Hiện nay đã có bằng chứng khoa học chứng minh được quan niệm rằng phụ nữ có khả năng áp dụng các chiến lược lãnh đạo hiệu quả hơn nam giới.

Đáng chú ý nhất, trong một đánh giá toàn diện các nghiên cứu, Alice Eagly và các đồng nghiệp đã chỉ ra rằng các nhà quản lý nữ có nhiều khả năng được tôn trọng và khiến cấp dưới của họ tự hào, truyền đạt tầm nhìn của họ một cách hiệu quả, trao quyền và cố vấn cho cấp dưới, và tiếp cận giải quyết vấn đề theo cách linh hoạt và sáng tạo hơn.

Ngược lại, các nhà quản lý nam ít có khả năng liên kết hoặc kết nối với cấp dưới, và họ tương đối kém hơn trong việc thưởng cho hiệu suất của nhân viên. Mặc dù những phụ nữ mẫu trong các cuộc khảo sát có vẻ được thiên vị, có trình độ và năng lực cao hơn nam giới để được chọn làm lãnh đạo, chúng ta cũng không thể nào biết được sự thật cho đến khi sự thiên vị này bị loại bỏ.

Tóm lại, không thể phủ nhận rằng con đường để phụ nữ trở thành nhà lãnh đạo còn rất nhiều chông gai vì những định kiến khó bỏ. Nhưng một vấn đề lớn hơn là những người đàn ông bất tài lại chẳng có những trở ngại nghề nghiệp nào, và trên thực tế là chúng ta đánh đồng lãnh đạo với những đặc điểm tâm lý, giúp một người đàn ông bình thường trở thành một người lãnh đạo trong khi kém hơn một người phụ nữ bình thường.

Kết quả là một hệ thống bệnh lý, khen thưởng những người đàn ông vì sự bất tài của họ trong khi trừng phạt phụ nữ vì năng lực của họ, gây bất lợi cho xã hội.

Mộc Dương

Theo Nhịp Sống Kinh Tế/HBR