Những trò bẩn thỉu của Facebook chỉ là chuyện 'xưa rồi diễm' ở thung lũng Silicon

Những chiến dịch truyền thông bẩn nhằm hạ bệ uy tín đối thủ và đánh lạc hướng dư luận của Facebook trong các vụ bê bối gần đây vốn không phải là chiêu thức mới của các công ty ở thung lũng Silicon. Microsoft và Google cũng đã từng áp dụng những chiến thuật tương tự khi bị giới báo chí theo đuổi.

Dưới đây là một bài viết khá thú vị về chủ đề này của Nikasha Tiku, cây bút chuyên về văn hóa và công nghệ ở thung lũng Silicon. Bài được đăng tải trên Wired gần đây.

Năm 1999, CEO Oracle là Larry Ellison nghi ngờ Microsoft bí mật tài trợ cho các nhóm ủng hộ độc lập đã lên tiếng bảo vệ Microsoft giữa một vụ điều tra chống độc quyền đang nóng lúc bấy giờ. Để truy tìm bằng chứng, công ty luật của Oracle đã thuê một nhà điều tra riêng là Terry Lenzner đến từ thủ đô Washington DC, người đã "đào bới" lại hồ sơ vụ các nạn nhân nữ kiện cựu tổng thống Bill Clinton. Lenzner đã tìm được những biên nhận liên quan tới Microsoft và Viện Độc lập (Independent Institute), bao gồm một hóa đơn thanh toán cho viện về hai khoản: một tờ báo nguyên khổ và hỗ trợ vị thế của Microsoft. Các phóng viên nhanh chóng nắm được vụ việc: Lenzner đã trả tiền cho một người bảo vệ để tìm kiếm bằng chứng trong thùng rác của gã khổng lồ phần mềm.

Nhà điều tra tư nhân Terry Lenzner (trái), một trong những người đàn ông đáng sợ nhất ở Washington vi đã vạch trần nhiều bí mật của các công nhân trí thức (Ảnh chụp năm 2016 của Bisnow)

Tại một hội thảo báo chí không liên quan tới Oracle, khi được hỏi về kịch bản bị điều tra ngược lại, Ellison đã trả lời là, ông chỉ vừa mới biết được thủ thuật "bẩn" của Microsoft, và ông bào chữa cho sứ mệnh của mình là một thứ dịch vụ công: "Tất cả những gì chúng tôi đã làm là cố gắng lấy được các thông tin bị che giấu và lôi chúng ra ánh sáng".

Cách làm của Oracle có thể đáng ghê tởm nhưng nó không có gì lạ. Lenzner đã có hàng tá khách hàng ở thung lũng Silicon, trong số này có cả Microsoft mà CEO của hãng (lúc đó là Bill Gates) đã từng kích động một chiến dịch thầm lặng chống lại một phóng viên chính trị vài năm trước đó. Cuối cùng, mọi người đã hiểu được là, nếu bị thách thức, các công ty công nghệ sẽ đương đầu với giới quan hệ công chúng doanh nghiệp bằng lòng nhiệt tình của một chiến dịch chính trị - hạ bệ những lời chỉ trích, tăng cường liên minh với các đối thủ, và chuyển hướng các cuộc điều tra tường tận sang các đối thủ cạnh tranh.

(Ảnh: Jim Richardson)

Vài thập kỷ sau, các tay chơi thống trị thị trường đã tinh chỉnh chiến thuật của mình. Một ví dụ gần đây nhất là nỗ lực của Facebook trong việc làm mất tín nhiệm những lời chỉ trích bằng một chiến dịch PR đồng thời hai mục đích: vừa tấn công George Soros bằng những mỹ từ bài Do Thái vừa phàn nàn rằng chính những cuộc tấn công vào Facebook cũng mang tính bài Do Thái, theo một cuộc điều tra của New York Times. Bài viết của New York Times kể về cách công ty điều tra ngược của Đảng Cộng hòa mà Facebook thuê, Definers, đã sử dụng Mạng lưới NTK, "cửa hàng tin tức giả" để lan truyền những câu chuyện tích cực về Facebook và những câu chuyện tiêu cực về các đối thủ cạnh tranh của nó, kể cả khi Facebook đã thề sẽ dọn dẹp tin giả trên nền tảng của mình.

Trong vô số scandal mà Facebook đã và đang gặp phải, bài viết của New York Times là một trong những cú đánh đau đớn nhất.

Việc Facebook sẵn sàng chơi trò bẩn đặt ra những câu hỏi lớn hơn, không chỉ về nghệ thuật bóng tối mà các gã khổng lồ công nghệ đang thực hiện, mà còn về những vấn đề như: Vì sao chúng ta kỳ vọng một cái gì đó khác biệt? Khi lợi nhuận hoặc sự tăng trưởng của mình bị thách thức, Facebook và những người anh lớn của nó đã vay mượn những thủ thuật từ những công ty giàu sụ ở những ngành như thuốc lá và dầu mỏ để lừa dối các nhà làm luật, tài trợ cho các chuyên gia của họ và xúc tiến việc ngăn cản luật pháp. Facebook đã thực hiện chiến dịch đó trong một lần thành công đến mức mà vốn hóa thị trường của nó đã vượt qua cả tổng vốn của Exxon và Altria vào mùa hè này.

Điều khác biệt ở đây là cách mà những ông lớn công nghệ (Big Tech) che đậy chính mình trong những phép ẩn dụ lý tưởng về tự do hóa thông tin, kết nối thế giới, lan truyền dân chủ, kể cả khi trong trường hợp của Facebook, nó đã phớt lờ vụ diệt chủng ở Myanmar, coi thường luật nhà ở công bằng, và hướng dẫn cho người sáng lập WhatsApp đánh lạc hướng các nhà làm luật chống độc quyền.

(Ảnh: Cassandra Pages)

Qua những khoảnh khắc cảm thấy tốt như Mùa xuân Ả rập, mọi người đã tin tưởng họ. Ngay cả lúc này đây, trong một phản ứng tàn nhẫn, Facebook vẫn hưởng lợi từ câu chuyện đã được điều chỉnh. Trong câu chuyện mới, tay họ chỉ vừa mới nhúng chàm. Không có nhà làm luật nào muốn niềm hy vọng kinh tế tốt nhất của Hoa Kỳ gặp khó khăn nữa.

Nhưng mọi sự tính toán sẽ thay đổi nếu Big Tech được xem như là một hứng thú ổn định. Hãy thử xem xét vấn đề sau: quảng cáo chính trị trực tuyến có nên bao gồm việc tiết lộ tài chính cho chiến dịch giống như quảng cáo trên các phương tiện truyền thông khác không? Hồi tháng 4 năm nay, Facebook và Google đã đồng ý ủng hộ dự luật đề xuất yêu cầu công khai tài chính. Tuy vậy, trước đó vào các năm 2010 và 2011, cả hai đều đã vận động hành lang để chống lại việc này. Quan điểm của họ là: quảng cáo trực tuyến quá nhỏ để cho người dùng biết ai đang trả tiền cho họ.

Google's Playbook

Sự thật là, nếu bạn tua lại cuộn băng cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất, sự vụng về có tính chính trị của Facebook lại không giống như một sự lừa dối mới của Big Tech mà giống với một phiên bản tệ hại của Google hồi năm 2011 hơn. Việc người khổng lồ tìm kiếm trở thành đề tài thảo luận của lưỡng đảng ở Washington đến từ một cuộc điều tra chống độc quyền của Google do Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) thực hiện. Vài ngày sau khi cựu chủ tịch Google Eric Schmidt bị "làm thịt" trên Capitol Hill, Google đã lôi kéo được nhiều blogger bảo thủ ở Quỹ Di sản (Heritage Foundation, viện cố vấn chính sách công bảo thủ ở thủ đô Washington). Theo thời gian, vụ việc đã trở thành một chiến dịch được dàn xếp, các chuyên gia được chi tiền để chuyển hướng sự chỉ trích từ các chính sách làm tổn hại Google sang những vấn đề như chống độc quyền, quyền riêng tư, trách nhiệm về nội dung trên nền tảng này.

Theo VnReview.vn