Các nhà lập pháp bang Maine cũng như các chuyên gia y tế đang tiến hành một cuộc điều tra về nguyên nhân dẫn đến nguồn sữa nhiễm bẩn. Liệu vụ việc này có phản ánh vấn đề thậm chí còn lớn hơn? Những trang trại sử dụng một số phương pháp chăm bón đất giống nhau có rơi vào tình cảnh tương tự?
Các chất hóa học được tìm thấy trên trang trại của ông Stone được cho là có nguồn gốc từ loại phân bón giàu chất dinh dưỡng thu được từ việc xử lý nguồn nước và bùn thải. Ông đã sử dụng loại phân bón này nhằm mục đích cải tạo đất trên toàn bộ diện tích trang trại, theo một báo cáo năm 2018 công bố bởi cơ quan bảo vệ môi trường bang Maine (DEP).
Những chất này được biết đến là chất hóa học nhân tạo PFAS. Một vài trong số đó là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến các căn bệnh nguy hiểm như ung thư, suy thận, sinh non và một số vấn đề liên quan đến sức khỏe khác.
Fred Stone đứng nhìn số sữa vắt ngày hôm trước chảy xuống cống sau khi phát hiện đàn bò bị nhiễm PFAS, hệ quả từ chương trình sử dụng phân bónthu được từ việc xử lý nguồn nước và bùn thải, hôm 11/3. Ảnh: Reuters.
Việc phát hiện ra chất gây hại trong sữa tại bang Maine cũng như một vài địa điểm khác ở Mỹ đã khiến thống đốc bang Janet Mills ngay trong tháng 3 đã quyết định thành lập một lực lượng chuyên trách có nhiệm vụ điều tra quy mô phát tán các chất hóa học này và đề xuất những biện pháp phòng ngừa phù hợp.
DEP cho biết thí nghiệm xác định sự tồn tại của các chất hóa học PFAS đang được tiến hành tại hơn 95 địa điểm trên toàn bang.
“Nhân viên của chúng tôi đang làm việc hết mình để thống kê chính xác số lượng nông trại trên phạm vi toàn bang có thể đã sử dụng nguồn phân bón chế biến từ nước và bùn thải kia, qua đó xác định nguồn gốc thực sự của chúng”, người phát ngôn DEP trả lời báo chí.
Patrick MacRoy, phó chủ tịch Trung tâm chiến lược sức khỏe và môi trường Maine, cho biết vụ việc sữa nhiễm bẩn tại trang trại Stoneridge đã dấy lên những lo ngại về mức độ an toàn của loại phân bón có nguồn gốc từ nước, bùn thải được sử dụng trong các trang trại trên phạm vi cả nước.
“Vụ việc xảy ra tại trang trại của Stone là hết sức phức tạp vì nguồn gốc của loại phân bón này- nước và bùn thải, là những thứ rất dễ tìm được tại hàng trăm trang trại khác tại Maine nói riêng và hàng nghìn trang trại trên cả nước nói chung”, ông cho biết.
Các chuyên gia cho rằng cần thêm nhiều hơn những nghiên cứu chuyên sâu để xác định quy trình sử dụng phân bón từ bùn và nước thải có làm ô nhiễm nguồn nước ngầm, và ảnh hưởng đến những sản phẩm nông nghiệp và các thành phẩm như trường hợp của sữa hay không?
“Đây có thể là một trường hợp cá biệt tại Maine, nhưng nếu không thực hiện thêm nhiều những phép thử, chúng ta sẽ không thể chắc chắn 100% được”, theo Michael Rainey, người từng nhà nghiên cứu phân bón làm từ nước và bùn thải trong cơ quan y tế bang New Hampshire.
Alan Bjerga, người phát ngôn Hiệp hội sản xuất sữa Mỹ cho biết tổ chức của ông tin rằng vụ việc xảy ra tại trang trại của Stone chỉ là một trường hợp cá biệt.
“Chúng tôi không thấy một mối đe dọa nào đến nguồn cung cấp sữa cả”, ông phát biểu.
Bò trong trang trại của Fred Stone. Ảnh: Reuters.
PFAS được sử dụng rộng rãi trong hàng thập kỷ. Chúng tồn tại trong các vật dụng nhà bếp, giấy đặc biệt, vải, bọt chữa cháy và nhiều sản phẩm khác. Các nhà lập pháp bang và liên bang Mỹ đã và đang nỗ lực xây dựng một hệ thống tiêu chuẩn đánh giá mức độ an toàn đối với con người khi tiếp xúc với các hóa chất dạng này.
Hàng loạt vụ kiện có liên quan đến vấn đề ô nhiễm đã xảy ra khiến cho các công ty sản xuất hóa chất cũng như những doanh nghiệp có sử dụng PFAS phải bồi thường khoản tiền lên đến hàng tỷ USD. Hai vụ việc nổi tiếng nhất đã được dàn xếp trong một vài năm trở lại đây có khoản bồi thường lên đến 1,5 tỷ USD.
'Những chất hóa học tồn tại vĩnh cửu'
Stone và vợ của ông- bà Laura Stone cùng nhau điều hành trang trại Stoneridge có diện tích lên đến hơn 100 ha tại khu vực miền nam bang Maine. Trang trại của ông bà cũng là một trong hàng trăm cơ sở sản xuất các sản phẩm sữa có quy mô nhỏ trên phạm vi vùng đông bắc Mỹ, khu vực vốn nổi tiếng về chất lượng hảo hạng của sữa, kem và bơ.
Gia đình ông Stone bắt đầu sử dụng phân bón có nguồn gốc nước và bùn thải từ những năm 80 của thế kỷ trước, khi chính quyền bang xây dựng một chương trình hành động với mục tiêu giảm thiểu nguồn chất thải và làm mầu mỡ thêm những cánh đồng cỏ trên phạm vi bang. Ngoài ra, ông còn sử dụng nguồn phân bón từ nước thải của một nhà máy giấy.
Những lo ngại xung quanh việc PFAS xuất hiện trong các trang trại bắt nguồn từ năm 2016, khi cơ quan quản lý nguồn nước địa phương phát hiện ra chất gây ô nhiễm, thường được gọi với cái tên “chất hóa học vĩnh cửu” vì chúng không dễ dàng bị phân hủy, trong một chiếc giếng vẫn còn sót lại trên mảnh đất của gia đình Stone.
Stoneridge đã ngay lập tức thông báo cho đơn vị phân phối sữa của ông - Oakhurst, cũng như DEP. Một vài thí nghiệm được tiến hành ngay sau đó cho thấy nồng độ các chất PFAS khá cao trong sản phẩm sữa, mẫu đất, cỏ khô và chất thải của bò trong trang trại Stoneridge. Những khu vực ô nhiễm cao nhất nằm trùng với những điểm giao cắt các đường ống dẫn bùn thải, Stone chia sẻ.
Cơ quan bảo vệ môi trường cho biết chương trình thúc đẩy sử dụng phân bón có nguồn gốc từ nước và bùn thải đang được triển khai trên phạm vi cả 50 bang. Tại Maine, 66 điểm phân phối sản phẩm này đang được cấp phép hoạt động, theo dữ liệu của bang.
Số lượng các điểm này thậm chí còn cao hơn trong khoảng thời gian trang trại Stoneridge tham gia chương trình sử dụng phân bón làm từ nước và bùn thải được khuyến cáo bởi chính quyền bang, khoảng giữa những năm 1983 đến 2004.
Theo những dữ liệu thu thập được trong năm 2000 bởi Toxics Action Network, một nhóm hoạt động vì môi trường, có đến 226 điểm phân phối phân bón làm từ nước và bùn thải, phần lớn trong đó là các trang trại và hoạt động hợp pháp.
Đa số các quy định về việc sử dụng PFAS đều tập trung vào nguồn nước. Trong năm 2016, DEP đã công bố một “khuyến cáo sức khỏe” liên quan đến hai hợp chất PFOS và PFOA.Theo kết quả một nghiên cứu, chúng có mối liên hệ trực tiếp đến nhiều vấn đề sức khỏe của con người. Cơ quan này đưa ra lời khuyên rằng chúng ta không nên sử dụng nguồn nước chứa quá 70 phần 1 nghìn tỷ hai hợp chất này.
Không có một tiêu chuẩn liên bang nào được quy định cho sản phẩm sữa. Nhưng các quan chức y tế công cộng của tiểu bang Maine đã khuyến cáo trong năm 2017, các sản phẩm sữa có chứa hợp chất PFOS vượt quá 210 phần 1 nghìn tỷ có thể bị coi là “không thuần khiết” và nghiêm cấm kinh doanh.
Tính đến thời điểm hiện tại, Stoneridge là “nạn nhân” duy nhất của lệnh cấm này, khi mà các sản phẩm sữa của họ có nồng độ PFOS lên đến 1.420 phần 1 nghìn tỷ.
Ông Fred Stone. Ảnh: Reuters.
'Nhạt nhòa truyền thống gia đình'
Fred Stone năm nay đã 63 tuổi và lo sợ rằng ông sẽ là người khép lại truyền thống kinh doanh tồn tại trong hàng thế kỷ của gia đình. Vụ việc sữa nhiễm độc đã khiến ông đang phải gánh khoản nợ lên đến 500.000 USD. Ông đang cân nhắc bán đi một phần diện tích trang trại và tìm kiếm một công việc khác.
“Ông nội tôi, cha của tôi và bản thân tôi, chúng tôi đều là những người nông dân chăn nuôi bò sữa tại đây”, ông chia sẻ khi đang mặc một bộ quần áo đi liền và đi một đôi ủng bám đầy bùn đất trong lúc dẫn các phóng viên tham quan trang trại gia đình ông đã mua lại từ năm 1914.
Cho đến một vài tuần trước, ông vẫn nỗ lực nhằm cứu vãn hoạt động kinh doanh sữa của gia đình. Ông mua một đàn bò mới, xây dựng một hệ thống lọc nước trị giá 20.000 USD và không sử dụng nguồn cỏ khô của trang trại làm thức ăn cho đàn bò nữa.
Những nỗ lực của ông thoạt nhìn đã phát huy hiệu quả. Trong năm ngoái, những kết quả xét nghiệm sữa từ trang trại của ông đã không còn chứa những chất gây hại nữa và ông đã được phép quay trở lại bán sữa cho Oakhurst. Nhưng PFOS đã bất ngờ xuất hiện trong kết quả kiểm tra sữa từ trang trại của ông trong một vài tháng gần đây, khiến cho Oakhurst phải tạm ngưng giao dịch.
“Họ đã bỏ rơi chúng tôi, đồng nghĩa với dấu chấm hết của chúng tôi trên thị trường sữa”, ông Stone cho biết. “Mọi chuyện kết thúc thật rồi”.
Trọng Đại/NDH (theo Reuters)
