Đứng đầu một doanh nghiệp có phần 'đặc biệt', ông Nguyễn Thanh Đạm, Tổng giám đốc của Vietlott, đã có những chia sẻ xoay quanh ngành xổ số và cả những nghi vấn của dư luận.
- Được biết ông là một trong những người xây dựng đề án xổ số tự chọn điện toán đặt nền móng cho Vietlott hiện nay. Xin hỏi vì đâu ông lại tâm huyết với một ngành mà nhiều người cho là "cờ bạc" đến vậy?
- Xổ số quy vào là cờ bạc chỉ là cách gọi dân gian. Thực ra đó là một sản phẩm đáp ứng nhu cầu của con người. Bản chất của con người là muốn được chiến thắng, cảm giác mình có thể phần nào làm chủ số mệnh.
Vui chơi giải trí có thưởng gắn liền với lịch sử phát triển của loài người. Các di chỉ khảo cổ đã chỉ ra rằng từ thời nguyên thủy con người đã nghĩ ra các trò chơi và tất nhiên sẽ có thắng thua những vật chất đơn giản.
Ở Việt Nam, xổ số đã du nhập từ rất lâu, khoảng từ thời Pháp thuộc. Khoảng năm 1962 thì xổ số chính thức xuất hiện ở Việt Nam.
Nghiên cứu về lĩnh vực này, tôi nhận ra xổ số tồn tại hiển nhiên trong xã hội và đối với xổ số tự chọn điện toán là sản phẩm tất yếu khi công nghệ phát triển. Các nước phát triển trên thế giới đều chuyển từ phát hành xổ số truyền thống sang xổ số điện toán.
- Vậy tại sao câu chuyện tương tự lại không có ở Việt Nam, khi chúng ta thành lập một đơn vị mới, cạnh tranh trực tiếp với xổ số truyền thống?
- Xổ số điện toán đã xuất hiện từ năm 1997, khi đó XSKT Thủ đô là đơn vị thí điểm trong phạm vi Hà Nội. Tuy nhiên, dự án khi đó không thành công vì có công nghệ nhưng lại ứng dụng ở phạm vi rất hẹp, không thể phát huy được hiệu quả.
Ở các nước chỉ có một hoặc hai công ty xổ số hoạt động khắp lãnh thổ, trừ những nước theo mô hình bang như Mỹ sẽ có các công ty xổ số của bang nhưng cũng có các sản phẩm liên bang như PowerBall hay Mega Million.
Việt Nam đã có rất nhiều công ty xổ số trực thuộc địa phương. Như các nước, cách tốt nhất là chuyển đổi luôn nhưng ở Việt Nam do tính lịch sử nên khó có thể sáp nhập 63 công ty xổ số vào làm một bởi phải giải quyết nhiều bài toán khó.
Bộ Tài chính quyết định chọn phương án thành lập công ty mới để triển khai sản phẩm hiện đại hóa, có thể đưa công nghệ vào trong ngành xổ số. Thời điểm Vietlott ra đời cũng đã khá chậm so với thế giới, thậm chí còn sau cả Campuchia.
Vẫn cần nhớ Vietlott vẫn là công ty Nhà nước lập ra, đáp ứng nhu cầu của người chơi và tạo nguồn thu cho ngân sách các địa phương, từ đó đầu tư ngược trở lại các phúc lợi xã hội như y tế, giáo dục.
- Trong quá trình triển khai xổ số tự chọn điện toán tại Việt Nam, đâu là điểm mà theo ông là khó khăn nhất mà ông và Vietlott gặp phải?
- Lĩnh vực xổ số tự chọn điện toán thì đúng là mới mẻ với Việt Nam. Khó khăn đầu tiên của Vietlott xuất phát từ sự mới mẻ này nên khâu xây dựng hành lang pháp lý vẫn còn chưa hoàn thiện, Việt Nam vẫn cần học hỏi các nước đi trước.
Vấn đề thứ hai là trong quá trình triển khai thì Việt Nam có đặc thù là tồn tại song song cả XSKT truyền thống, thành ra đôi khi cũng có so sánh và đặc biệt là thời gian đầu một số các địa phương không nắm được cơ chế hoạt động của Vietlott rằng nguồn thu trả về địa phương nên dẫn tới những hiểu lầm, chưa ủng hộ lắm.
Sau một thời gian giải thích, truyền thông thì các địa phương đã hiểu được cơ chế và thực tế chứng minh chúng tôi đã góp phần tăng thêm nguồn thu cho các địa phương.
Một khó khăn nữa là sản phẩm mới, cách chơi mới thì đối với người dân cũng lạ lẫm. Vietlott phải giới thiệu sản phẩm một cách đơn giản nhất cho người dân hiểu.
Khó khăn tiếp nữa là khi Vietlott ra mắt, giải thưởng lớn và nhiều người không tin và đặt câu hỏi tiền đâu ra mà lại nhiều thế? Có nhiều những thông tin từ các đối tượng xấu đưa ra làm cho người dân cũng nghi ngờ. Chúng tôi đã chủ động giải thích, tuy nhiên cũng cần thời gian mà đôi khi những thông tin truyền miệng trên đôi khi lại còn lan truyền mạnh hơn cả thông tin mà Vietlott truyền thông.
Một thách thức khác là việc trả thưởng. Vietlott thực hiện rất trách nhiệm với người chơi là cho bảo vệ quyền bảo mật danh tính, khi trả thưởng thì người chơi được giấu danh tính, cái đấy thì đâu đó lại tiếp tục tạo ra sự nghi ngờ.
- Việc người trúng thưởng đeo mặt nạ gây nghi ngờ về độ xác thực của các giải thưởng Vietlott. Ông nói sao?
- Thực ra nhiều khách hàng trúng giải nhỏ sẵn sàng công bố danh tính và công khai. Phần lớn khách hàng trúng thưởng giải lớn vẫn kỳ vọng được giấu danh tính. Đây là quyền của người chơi.
Xét về kinh doanh, Vietlott rất muốn bắt buộc người trúng thưởng phải công khai danh tính. Tuy nhiên pháp luật đang quy định người chơi được quyền như thế.
Hơn nữa, từ góc độ đạo đức nghề nghiệp, Vietlott thấy rằng việc bảo vệ quyền lợi người trúng thưởng là nghĩa vụ của công ty. Nếu chúng tôi cố tình công khai danh tính họ mà làm đảo lộn cuộc sống hoặc thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng của gia đình hoặc bản thân người trúng thì tôi cho rằng đó không phải là đạo đức trong kinh doanh.
Đó là chuyện mà doanh nghiệp phải chấp nhận, đôi khi đạo đức lại đi ngược hiệu quả kinh doanh, nhưng mình vẫn phải làm.
- Ông nghĩ sao khi trên mạng xã hội xuất hiện nhiều nghi ngờ như người trúng giải lại mang đôi giày giống nhân viên Vietlott hay người trúng 304 tỷ đồng mà mất tới 2 tuần mới tới nhận giải?
- Thứ nhất là với khách hàng trúng 304 tỷ đồng, tôi nghĩ thông tin này liên quan tới cá nhân khách hàng nhưng có thể chia sẻ được, đó là người trúng có bị ốm và phải vào viện chữa bệnh. Sau khi khỏe hơn thì anh này mới đến Vietlott để làm thủ tục nhận giải.
Còn câu chuyện về đôi giày (cười) giữa người trúng thưởng và đại diện điểm bán hàng hôm đó thì thực ra tôi nghĩ đây là một cái hình ảnh không rõ ràng để nói lên sự thật. Ông đại diện điểm bán hàng trong hình ảnh đó, được người trúng thưởng trao phần quà, cũng không phải nhân viên Vietlott.
Nói vui chứ bức ảnh đó tôi soi kỹ thì một đôi giày là có dây buộc, một đôi thì không có. Nhưng phải khẳng định người trong bức ảnh không phải là nhân viên Vietlott.
- Một nghi vấn khác là sản phẩm Power 6/55 từng mất khoảng 8 tháng để tìm ra người trúng giải Jackpot 1 đầu tiên trị giá 304 tỷ đồng nhưng sau đó lại liên tiếp có người trúng giải này, ông có thể giải đáp nghi vấn trên không?
- Thực ra lĩnh vực này thì hoàn toàn ngẫu nhiên, không ai có thể giải thích được việc này. Có lẽ phải nói là người chơi Vietlott hình như càng ngày càng may mắn.
Tôi theo dõi có nhiều người chơi tự chọn số mà trúng thay vì để máy chọn số, thế nên chúng tôi suy nghĩ hay là người chơi của Vietlott tính toán giỏi.
Còn việc trúng liên tiếp tôi nghĩ hoàn toàn là ngẫu nhiên. Nói nôm na như dân gian thì có thể gọi là vào “dây đen, dây đỏ” có khi cũng đúng (cười lớn).
- Còn vấn đề đưa những giải không có người lĩnh sau 60 ngày vào hạng mục doanh thu khác, nhiều người cho rằng đây là hành động kém minh bạch?
- Chúng tôi đang thực hiện quy định chung áp dụng cho tất cả công ty xổ số tại Việt Nam.
Tuy nhiên cũng phải khẳng định hoạch toán những giải trên vào thu nhập khác cũng chịu sự kiểm soát rất ngặt nghèo. Doanh nghiệp sẽ không được dùng khoản này để chi lương mà chỉ trích lập các quỹ đầu tư phát triển khi vốn điều lệ chưa được cấp đủ theo luật và phần còn lại sẽ được nộp vào ngân sách các địa phương theo tỷ lệ doanh thu phát sinh tại địa bàn.
Đây là một dạng thu nhập bất thường, chúng tôi bị loại trừ khoản này khi tính năng suất lao động khi tính ra lương. Chúng tôi chắc chắn không thể tăng thu nhập cá nhân từ khoản thu bất thường này.
Không phải phần lớn mà gần như toàn bộ khoản thu nhập khác này sẽ đi vào ngân sách các địa phương.
- Khác với các thị trường nước ngoài, thị trường trò chơi có thưởng Việt Nam lại có sự hoạt động của các loại hình không chính thống, tiêu biểu là số đề, vậy Vietlott có gặp khó khăn gì khi cạnh tranh với những loại hình này không?
- Phải khẳng định nếu như gọi là cạnh tranh về thương mại thì chắc chắn xổ số của Vietlott hay xổ số kiến thiết không thể cạnh tranh được với xổ số bất hợp pháp vì xổ số chính thống phải đóng một khoản thuế rất lớn, khoảng 25-30% doanh thu, trong khi các hình thức bất hợp pháp thì không phải đóng một đồng nào.
Do đó, chắc chắn là các loại hình bất hợp pháp sẽ trả thưởng cao hơn, thậm chí chính sách thu nhập cho người bán hàng cũng cao hơn.
Cho nên xổ số Nhà nước, trong đó có Vietlott, phải năng động hơn, đưa ra các sản phẩm hấp dẫn hơn để thu hút người dân cũng như góp phần tuyên truyền vận động người dân chơi các loại hình xổ số hợp pháp. Ngoài ý nghĩa là vui chơi có thưởng thì cũng là đóng góp để xây dựng đất nước, xây dựng trường học, bệnh viện và các công trình phúc lợi.
- Vietlot hiện có một đối tác nước ngoài, do đó dư luận cho rằng chơi Vietlott là tiền đang chảy ra nước ngoài, điều này có đúng?
- Cần hiểu là Việt Nam chưa có công nghệ, chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực thì chúng ta cần tìm một đối tác về phần cứng và phần mềm, có kinh nghiệm triển khai. Nếu Vietlott tự làm thì cũng phải bỏ tiền cho nước ngoài để mua lại công nghệ, đó là đầu tư một lần một khoản tiền lớn.
Hình thức mà chúng tôi hợp tác với đối tác Malaysia nôm na là mua công nghệ theo cách trả góp. Tất nhiên hợp tác nước ngoài đã được rất nhiều cơ quan thẩm định và đảm bảo quyền lợi cho phía Việt Nam là phần lớn. Đối tác nước ngoài chủ yếu là đầu tư công nghệ thì họ hưởng phần hoàn lại trên giá trị đầu tư cộng với một phần tỷ suất lợi nhuận theo mức lãi suất trái phiếu chính phủ.
- Vậy khi Vietlott đã trả hết phần “trả góp”, liệu đối tác trên có ngừng thu?
Về nguyên tắc của dự án này, khi nào doanh thu dự án đạt kế hoạch, nghĩa là chúng ta đã thực hiện xong trách nhiệm với đối tác, lúc đó Vietlott sẽ dừng chi trả dòng tiền hoàn đầu tư của đối tác. Về thời điểm thì sẽ phụ thuộc vào doanh thu so với kế hoạch, có thể sớm, có thể muộn.
Nếu đến hết thời hạn dự án mà doanh thu vẫn không đạt kế hoạch thì đối tác phải chấp nhận rủi ro và ra về với một khoản lỗ.
- Trong thời gian qua, Vietlott có phần trầm lắng, ông nói sao?
- Lý do chính tôi nghĩ là người dân đang kỳ vọng vào một giải thưởng lớn quá, nghĩ phải khoảng 100 tỷ đồng mới đáng mua còn 12 tỷ đồng hay 30 tỷ đồng thì thấp quá.
Thời gian vừa qua liên tiếp có người trúng giải cao, dẫn tới quỹ giải thưởng liên tục quay trở về mốc ban đầu. Thông thường người chơi khi quỹ giải thưởng lên càng cao sẽ mua càng nhiều và ngược lại nên doanh thu giảm cũng là điều dễ hiểu.
Ví dụ khi quỹ giải thưởng ở mức cao, người ta có thể chi 50.000-100.000 đồng để chơi xổ số, tuy nhiên khi quỹ giải xuống thấp có khi họ chỉ chơi “duy trì” ở mức 20.000-30.000 đồng.
- Doanh thu của Vietlott đang lên nhưng doanh thu của từng điểm bán lại đi xuống, ông thấy sao khi nhiều đại lý cho rằng trên mặt báo là những giải thưởng chục tỷ đồng nhưng thu nhập của người bán lại càng ngày càng hẩm hiu?
- Doanh thu xuống thì rõ ràng thu nhập của các điểm bán hàng cũng bị ảnh hưởng. Vietlott cũng rất chia sẻ, đặc biệt là những điểm bán hàng tâm huyết.
Chúng tôi luôn mong muốn thu nhập ở các điểm bán hàng tăng. Quan trọng nhất là chúng tôi cần đẩy mạnh doanh thu tăng lên để doanh thu ở từng điểm tăng theo.
Tuy nhiên chúng tôi cũng nhận thấy là thời gian đầu có nhiều người kỳ vọng quá cao, đầu tư tương đối lớn về địa điểm nên cũng gặp khó khăn khi kinh doanh. Vietlott sắp tới sẽ phát triển điểm bán hàng theo hình thức bán kèm hơn, trong đó có thể đưa vào các chuỗi cửa hàng tiện lợi, siêu thị như ở các nước phát triển, đây là hình thức mà cả 2 bên doanh nghiệp đều có lợi.
Một mặt khác là thị trường của chúng ta cũng chưa phát triển. Như tôi khảo sát ở những nước như Malaysia, các điểm bán hàng đều là điểm bán độc lập, mỗi điểm có tới 4 máy bán vé số, thậm chí có điểm có tới hơn 10 máy. Lợi nhuận một điểm bán ở Kuala Lumpur (Malaysia) tính ra ít nhất cũng khoảng 100 triệu đồng một tháng dù hoa hồng chỉ 5,2%, thấp hơn mức 8% của Vietlott. Tất nhiên sẽ phải mất thời gian để thị trường phát triển tới mức đó.
Đúng là tổng doanh thu Vietlott tăng lên nhưng tính bình quân từng điểm bán lại đang giảm đi. Do đó Vietlott sẽ cần thực hiện các chương trình marketing nhằm kéo người chơi tới với điểm bán nhiều hơn, từ đó tăng doanh thu cho các điểm bán toàn hệ thống.
- Trong năm 2018, Vietlott chủ yếu tăng doanh thu từ mở rộng thị trường, vậy khi đã có mặt tại gần hết các tỉnh thành, đâu sẽ là hướng đi cho năm 2019?
Về tăng trưởng năm 2018 thì Vietlott đặt mục tiêu tăng trưởng 20% so với năm 2017, tăng trưởng này bao gồm cả thứ nhất là về số lượng điểm bán hàng tại mỗi địa bàn và thứ hai là về cả mở rộng các địa bàn kinh doanh. Vấn đề thứ 3 là Vietlott cũng bổ sung thêm các cách chơi mới cho sản phẩm.
Với các năm tiếp theo, tăng trưởng của Vietlott sẽ dựa vào việc có thể sẽ bổ sung thêm các sản phẩm mới, trong đấy có một dòng sản phẩm mà Vietlott đã sẵn sàng để triển khai khi được phép từ cơ quan quản lý, đó là xổ số quay nhanh, cùng với các sản phẩm phù hợp hơn với thị trường Việt Nam.
Thứ hai là thị trường, Vietlott sẽ mở rộng tiếp các thị trường chưa triển khai và bổ sung thêm lượng điểm bán tại các thị trường hiện có.
Một hướng nữa mà Vietlott sẽ làm để phát triển doanh đó là phân phối qua kênh điện thoại và tiến tới là kênh internet. Với việc mà Vietlott thêm sản phẩm, thêm điểm bán hàng, thêm thị trường và thêm kênh phân phối thì doanh thu sẽ tăng trưởng, từ đó quỹ giải thưởng của các sản phẩm sẽ tăng theo, tạo ra sự hấp dẫn cho người chơi.
Tuy nhiên có vẻ người chơi Việt Nam dù rất cởi mở với các loại hình sản phẩm mới nhưng cũng nhanh chán (cười), trước quỹ giải thưởng 12 tỷ hay 30 tỷ đồng đã thấy lớn rồi thì nay nhiều người chơi nhất quyết phải chờ giải tới 100 tỷ đồng thì mới chơi.
- Nhiều người cho rằng việc Vietlott quay số bằng máy có thể tạo lỗ hổng bởi máy móc là do con người tạo ra và có thể can thiệp, họ cho rằng quay số bằng lồng cầu như các doanh nghiệp XSKT mới là công bằng, ông nghĩ sao về nhận định này?
- Tôi nghĩ đó là nhận định không có cơ sở, bởi thực ra hệ thống máy quay thưởng của Vietlott đều theo các chuẩn mực của thế giới rồi, đảm bảo tính chính xác rất cao. Còn một máy quay lồng cầu thủ công thì tôi không nghĩ rằng nó lại chính xác bằng một máy chuẩn mực thế giới.
Trên thực tế, nhiều công ty XSKT truyền thống khi chuyển từ quay số lồng cầu sang sử dụng máy cũng bị dư luận nghi ngờ, thế nhưng dần dần các công ty XSKT truyền thống cũng đang chuyển hết bởi vì thứ nhất là chuẩn mực của hệ thống máy và thứ hai, đã là thủ công là sẽ có nhiều sự tác động của con người và đã nhiều tác động của con người là có nhiều vấn đề về rủi ro đạo đức.
Ví dụ rõ nhất là câu chuyện ở XSKT Long An ngày xưa, đó là rủi ro đạo đức, khi mà giơ quả bóng lên, cậu đó đã nhanh tay dán con số khác đè lên, hội đồng quay số vẫn xác nhận con số này. Khi có càng nhiều khâu có con người tham gia thì rủi ro sẽ càng lớn.
Số liệu cho thấy ở thị trường châu Âu và châu Mỹ, người chơi thích chơi các loại hình trò chơi với máy hơn vì máy là không biết gian dối, còn ở châu Á xu hướng này lại ngược lại. Tuy nhiên gần đây thì tại châu Á, xu hướng này cũng đang đảo chiều.
Về máy quay số, nói nôm na thì nếu dùng lồng cầu ta dùng lực từ tay người để quay còn quay máy thì chẳng qua nó chỉ thay thao tác này bằng máy thôi chứ thực ra đâu phải là lập trình phức tạp hay gì đâu.
Với doanh nghiệp xổ số, minh bạch là cái sống còn. Nếu để đánh đổi giữa doanh thu nghìn tỷ, thậm chí nhiều nghìn tỷ trong nhiều năm để gian lận một giải thưởng mấy chục tỷ hoặc mấy trăm tỷ thì có nên đánh đổi không? Không, chắc chắn là không có sự đánh đổi.
- Giả sử trong tương lai quỹ giải thưởng Jackpot 1 của Power 6/55 lại lên mức 300 tỷ thì cá nhân ông muốn giải thưởng này về tay 1 người hay chia ra cho nhiều người cùng trúng?
- Thực ra 300 tỷ có nhiều người nói là nó quá to. Quan điểm của tôi là xổ số thì số đi tìm người chứ không phải người tìm số, thế nên nó tìm vào ai thì người đó trúng. Với Vietlott, chúng tôi muốn là càng nhiều người trúng càng vui.
- Vietlott luôn nói về “chơi có trách nhiệm”, theo ông đây có phải là điều sáo rỗng không khi nó đang đi ngược với lợi ích kinh doanh của doanh nghiệp?
- “Chơi có trách nhiệm” là điều nhiều công ty xổ số toàn cầu đang cố gắng truyền thông điệp đến người chơi. Thông điệp đó là người chơi hãy chơi theo năng lực tài chính của họ, không nên chơi vượt quá năng lực, đó là trách nhiệm của công ty xổ số và Vietlott đang hướng tới điều đó.
Đôi khi mọi người cho rằng đó là mâu thuẫn nhưng đó là điều Vietlott phải đánh đổi để có được giá trị cốt lõi là “trách nhiệm”. Trách nhiệm ở đây không chỉ có là trách nhiệm với người chơi mà còn là trách nhiệm với cộng đồng. Đó là điều Vietlott phải theo đuổi.
- Nếu giờ “chẳng may”, ông hoặc một người thân trúng giải lớn của Vietlott, liệu ông có lo ngại dư luận đặt câu hỏi nghi vấn không?
Nhiều nước trên thế giới không cấm nhân viên của doanh nghiệp xổ số chơi chính sản phẩm của doanh nghiệp bởi việc quay số rất minh bạch, được giám sát bởi các cơ quan độc lập. Pháp luật Việt Nam cũng không cấm điều này.
Còn giả sử mà “nhỡ may” người thân của tôi trúng thưởng thì về cá nhân chắc chắn tôi sẽ phải báo cáo các cơ quan có thẩm quyền (cười) hoặc thậm chí là mời cả công an vào xác minh. Tôi nghĩ sự may mắn đã ngẫu nhiên thì có thể rơi vào bất kỳ ai.
Cá nhân tôi cũng chơi xổ số của Vietlott! Và gần đây nhất tôi có trúng giải lớn nhất trong “sự nghiệp” là 6,5 triệu đồng. Nếu mà tôi trúng giải lớn thì tôi sẽ công khai danh tính, không đeo mặt. Mà nếu người nhà tôi trúng tôi cũng sẽ công khai.
Ảnh: Việt Linh
Đồ họa: Hà My
Theo Zing
