Năm 2014, khi Harsh Mariwala quyết định trao quyền kiểm soát công việc hàng ngày của “gã khổng lồ” hàng tiêu dùng Marico – công ty có trụ sở tại Mumbai (Ấn Độ) do ông thành lập và điều hành trong suốt 24 năm, Mariwala tự nói với mình một câu “thần chú”: “Buông tay”. Dù vậy, ông vẫn là chủ tịch và cùng với gia đình nắm giữ 59% cổ phần của công ty này.
Tỷ phú giàu thứ 24 Ấn Độ hiện tập trung vào những mô hình kinh doanh mới và các hoạt động từ thiện, trong đó bao gồm các khoản đầu tư vào startup và chương trình chăm sóc sức khỏe cho những người dân sống dưới mức trung bình. Sắp tới, ông sẽ ra mắt cuốn sách chia sẻ những bài học trong hành trình khởi nghiệp của mình.
 |
|
Harsh Mariwala (phải) và con trai. Ảnh: Forbes. |
Khởi nghiệp
Năm 1971, Mariwala từ bỏ cơ hội du học nước ngoài để cùng cha và chú của mình tham gia công việc kinh doanh tại Bombay Oil Industries – công ty kinh doanh gia vị, gia vị chiết xuất, hóa mỹ phẩm – do gia đình ông thành lập năm 1947. Năm 1990, Mariwala ra mắt công ty Marico nhằm phát triển và tiếp thị các nhãn hiệu của Bombay Oil như Parachute, Saffola và cả dầu ăn Sweekar – thương hiệu được bán cho đại gia thực phẩm Cargill của Mỹ vào năm 2011.
“Tôi mất 2-3 năm để thuyết phục gia đình. Tôi đảm bảo với họ rằng quyền sở hữu sẽ không thay đổi nhưng sẽ có sự phân chia về quyền quản lý để tôi có thể đưa ra những quyết định độc lập”, ông chia sẻ.
Mariwala cho biết, lúc đó công ty còn non trẻ và gặp khó khăn trong việc tuyển dụng vì nhiều người không hứng thú làm việc trong văn phòng của Marico tại khu Masjid Bunder đông đúc ở Mumbai. Ông phải tìm kiếm các nhân viên tiềm năng tại một câu lạc bộ thể thao và thuyết phục họ tin vào tương lai của Marico. Năm 1992, công ty chuyển đến một văn phòng làm việc khác chuyên nghiệp hơn và nhờ đó việc tuyển dụng cũng trở nên dễ dàng hơn.
Marico phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) vào năm 1996 và trong vòng 3 năm đã vượt qua “ông lớn” hàng tiêu dùng Hundustan Unilever trong mảng dầu dưỡng tóc. Năm 2006, hãng này phải “bỏ cuộc” và bán lại thương hiệu dầu dưỡng tóc Nihar cho Marico với giá hơn 2 tỷ rupee. Sau đó, công ty của Mariwala tiếp tục thâu tóm các thương hiệu chăm sóc tóc ở Ai Cập và Nam Phi.
Hiện nay, dù không còn kiểm soát công việc hàng ngày của Marico, tỷ phú Mariwala vẫn tổ chức các cuộc họp đánh giá hàng tháng với CEO Saugata Gupta. Tuy nhiên, ông chỉ giới hạn vai trò của mình ở vị trí nhà tư vấn chiến lược.
“Làm thế nào để phát triển nếu bạn không khiến cho bản thân trở nên ‘dư thừa’? Tôi không nói bạn nên thoái thác trách nhiệm, nhưng nếu bạn muốn ký từng tấm séc, bạn sẽ không có thời gian để làm những việc tuyệt vời khác”, tỷ phú 68 tuổi nói.
Không ngừng đổi mới
Mariwala đang sử dụng thời gian rảnh của ông để theo đuổi các dự án kinh doanh mới. Ông cũng là giám đốc điều hành của nhà cung cấp dịch vụ làm đẹp Kaya, một chuỗi các phòng khám chăm sóc tóc và da ra đời năm 2003. Kaya có 120 phòng khám ở Ấn Độ và Trung Đông, nhưng lỗ hơn 2 triệu USD trong năm tài chính gần nhất. Theo Mariwala, thách thức của Kaya chính là sự cạnh tranh từ các bác sĩ da liễu.
Bên cạnh đó, “cha đẻ” của Marico cùng làm việc với con trai Rishabh, người quản lý quỹ đầu tư của gia đình ông - Sharrp Ventures - được thành lập vào năm 2014 bằng cách sử dụng cổ tức từ Marico.
“Tôi không muốn bỏ tất cả trứng trong một giỏ”, Rishabh, 37 tuổi, Giám đốc điều hành Sharrp Ventures nói.
 |
|
Sản phẩm của Marico. Ảnh: Forbes. |
Sharrp có cổ phần tại The Beer Café, chuỗi bia lớn nhất Ấn Độ, công ty dinh dưỡng HealthKart, công ty bảo mật điện tử Securens và nhà bán lẻ các sản phẩm chăm sóc sắc đẹp Nykaa. “80% các khoản đầu tư của chúng tôi là các công ty niêm yết. 20% là các startup”.
Mariwala cũng hỗ trợ các doanh nhân thông qua Quỹ Ascent do ông thành lập năm 2012. Các thành viên Ascent, được chọn từ nhiều ngành khác nhau và được tổ chức thành các nhóm từ 10 đến 12 thành viên gặp nhau hàng tháng. Ascent hiện có hơn 500 thành viên tại Chennai và Mumbai.
Cùng với con gái Rajvi, Mariwala đang điều hành Sáng kiến Sức khỏe Mariwala với mục tiêu cung cấp các khoản hỗ trợ cho các chương trình và tổ chức về sức khỏe tâm thần.
“Chúng tôi cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho các những người thiếu may mắn, Rajvi, 39 tuổi, chia sẻ. “Chúng tôi triển khai các dự án ở vùng nông thôn Ấn Độ hoặc ở vùng núi Uttarakhand hoặc tại các khu ổ chuột ở thành thị”.
Chủ tịch Marico cũng dành thời gian để viết một cuốn sách về hành trình khởi nghiệp của ông, dự kiến xuất bản vào năm tới bởi Penguin Random House.
“Tôi luôn có một sự thôi thúc mạnh mẽ bên trong để chứng minh những khái niệm mới. Tôi liên tục tự đổi mới bản thân mình”, ông nói.
Chiến lược phát triển
Mặc dù tăng trưởng kinh tế của Ấn Độ đang chững lại, CEO Gupta vẫn không hề bối rối. “Chúng tôi đang cố gắng để phá vỡ chính mình”, Gupta - người được Mariwala trao quyền kiểm soát công ty từ năm 2014 chia sẻ.
Công ty đang tập trung vào việc mở rộng các sản phẩm và thị trường mới, từ súp bột giàu protein ở Ấn Độ đến dầu dưỡng cho em bé ở Bangladesh và lăn khử mùi tại Việt Nam.
Chiến lược này có vẻ hiệu quả: Các nhà phân tích dự báo Marico sẽ tăng trưởng doanh số khoảng 11% trong năm tài chính hiện tại từ mức 73 tỷ rupee (1 tỷ USD) năm ngoái. Trước đó, công ty đã công bố mức lợi nhuận ròng kỷ lục 9,3 tỷ rupee năm ngoái, tăng 14% so với năm trước đó. Cổ phiếu của Marico tăng 22% trong năm qua, nâng giá trị tài sản ròng của Mariwala lên 4,6 tỷ USD, giúp ông trở thành tỷ phú giàu thứ 24 tại Ấn Độ, tăng 8 bậc so với năm 2018.
Các thương hiệu của Marico, đặc biệt là dầu dừa Parachute và dầu ăn Saffola, chiếm lĩnh thị trường nội địa, nhưng phải đối mặt với thách thức ngày càng tăng từ các đối thủ như Dabur (thuộc sở hữu của gia đình Burman – tỷ phú giàu thứ 13 Ấn Độ; ) dầu ăn Fortune của liên doanh giữa công ty Gautam Adani (tỷ phú giàu số 2 Ấn Độ) và Wilmar International của đại gia Singapore Kuok Khoon Hong; và cả iD Fresh Food - được chống lưng bởi tỷ phú công nghệ Azim Premji (tỷ phú giàu thứ 17 Ấn Độ).
“Tôi cho rằng nếu sản phẩm không có sự thay đổi, việc tăng trưởng sẽ trở nên khó khăn hơn”, Gupta nói.
 |
|
CEO Marico, Saugata Gupta. Ảnh: Bloomberg. |
Do đó, thay vì các thị trường cạnh tranh cao như dầu gội hay xà phòng, Gupta nhắm đến các sản phẩm mới - nơi Marico có thể tạo ra và chiếm lĩnh thị trường. Tại Ấn Độ, Marico bắt đầu phát triển các loại thực phẩm mới cho sức khỏe, bao gồm nhiều loại bột yến mạch ăn liền với hương vị phù hợp với khẩu vị địa phương. Để phân phối sản phẩm, Marico lắp đặt máy bán hàng tự động trong văn phòng, bệnh viện và phòng tập thể dục trên khắp Mumbai, Pune và New Delhi.
Marico gần đây tung ra dòng sản phẩm súp, trà xanh và các sản phẩm cà phê của riêng mình. Công ty cũng giới thiệu các sản phẩm cho nam giới và một dòng sản phẩm chăm sóc da cao cấp. Marico dự kiến doanh số của các sản phẩm này sẽ tăng 20% mỗi năm trong 3-5 năm tới. Gupta cho biết, nếu Parachute và Saffola là động cơ số một, những sản phẩm mới này là động cơ số 2 và động cơ số 3.
Marico cũng đang mở rộng ra nước ngoài, bao gồm Bangladesh, Myanmar, Việt Nam và Trung Đông. Doanh số bán hàng quốc tế hiện chiếm hơn 1/5 tổng doanh thu toàn cầu của hãng. Dù Parachute vẫn dẫn đầu thị trường ở Bangladesh, gần đây công ty đã tung ra một dòng dầu trẻ em và các sản phẩm cho trẻ sơ sinh khác.
Công ty cũng tiến vào thị trường Việt Nam thông qua việc thâu tóm thương hiệu dầu gội đầu X-Men. Để bắt kịp xu hướng chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng của Ấn Độ, Marico năm ngoái mua lại 23% cổ phần của ứng dụng thể dục và chế độ ăn kiêng Revofit, và cho biết họ có kế hoạch nâng tỷ lệ sở hữu lên 37% trong năm nay.
Vì các giám đốc điều hành lớn tuổi có thể không biết khách hàng trẻ tuổi muốn gì, Marico đang tận dụng tài năng của Millennials (thế hệ sinh trong khoảng 1982-1996) – hiện chiếm tới 65% trong số 2.273 nhân viên của công ty. Marico đang áp dụng chiến thuật tư vấn ngược, khi các nhân viên trẻ dạy những người lớn tuổi hơn một số môn học như tiếp thị kỹ thuật số.
“Thế hệ Millennials rất khác biệt. Họ có trách nhiệm với xã hội. Họ rất quan tâm tới sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống”, Mariwala nói.
Linh Lam/NDH (THEO FORBES)
