Cuộc chơi lớn của ông Trần Bá Dương

Chỉ còn khoảng hơn một tháng nữa là bước sang năm 2018 - mốc thời gian được coi là rất đặc biệt đối với thị trường ô tô trong nước, bởi khi đó, thuế suất nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ các nước ASEAN chính thức về 0% theo cam kết với Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Đây cũng chính là thời điểm “cuộc đua” giữa các hãng xe nội, ngoại trở nên gay cấn.

Có người ví von việc đưa thuế suất về “zero” với việc mở tất cả các cửa xả của con đập. Một khi tất cả “cửa xả” mở ra, thị trường ô tô trong nước, như vùng hạ nguồn phía dưới con đập, nếu không ứng phó tốt, hoàn toàn có thể chìm nghỉm trong lũ lớn.

Nhưng khi nói về thời điểm này, ông Trần Bá Dương - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Ô tô Trường Hải (Thaco) - người được mệnh danh là “ông vua” thị trường ô tô Việt lại bộc lộ sự sôi nổi, hào hứng khác thường.

Tuy sinh ra và lớn lên trong thời bao cấp, nhưng ông Dương khẳng định lối kinh doanh của một thời kỳ bảo hộ chưa bao giờ nằm trong tư duy của mình.

"Tôi thèm khát sự kinh doanh minh bạch, và luôn khao khát nền kinh tế Việt Nam hội nhập với lộ trình hợp lý cho từng ngành nghề, để doanh nhân và doanh nghiệp Việt được cạnh tranh một cách sòng phẳng với các doanh nghiệp ở khu vực và trên thế giới”, ông Dương nói.

Ông Trần Bá Dương cho biết ngay từ năm 2003, ông đã có một quyết định táo bạo để chuẩn bị cho mốc hội nhập 2018. Với phương châm “hoặc không làm hoặc phải làm thật lớn để hội nhập”, người đứng đầu Thaco chọn Khu Kinh tế Chu Lai là “đại bản doanh” để thực hiện ước mơ.

2003 không chỉ là một năm đặc biệt với Thaco Trường Hải mà còn với tỉnh Quảng Nam. Chính trong năm này, Trường Hải quyết định đặt viên gạch đầu tiên để xây dựng nền móng của mình tại Chu Lai. Theo ông Dương, đây cũng chính là tiền đề để một nhà máy sản xuất, lắp ráp ô tô khổng lổ sau này của Thaco xuất hiện trên mảng đất Quảng Nam vốn không giàu tài nguyên.

Trong con mắt của ông Dương, dù mảnh đất miền Trung này luôn chịu đựng nhiều thiên tai, nơi con người vẫn quen làm nông nghiệp hơn công nghiệp, thì Chu Lai vẫn có nhiều ưu điểm cho chiến lược sản xuất ô tô.

Trong dự định của “ông vua” ô tô Việt Nam, mô hình Chu Lai khi thành công sẽ là nơi tập trung sản xuất tất cả máy móc, và phát triển các ngành nghề liên quan đến lĩnh vực ô tô, cơ khí…

“Chính mục tiêu này đã thôi thúc tôi chọn Chu Lai – mảnh đất khô cằn và thiếu thốn mọi thứ. Lựa chọn Chu Lai là một điều tất yếu sau khi tôi nghiên cứu tất cả các nhà máy sản xuất ô tô ở Nhật, Mỹ, Hàn Quốc và rất nhiều nước khác trên thế giới”, ông Dương hồi tưởng lại.

Và để “đánh cược” với cuộc chơi lớn từ 2018, ông Dương quyết định hợp tác xây dựng nhà máy Mazda lớn nhất Đông Nam Á ở Chu Lai. Ông cho biết, đáng lẽ nhà máy được khánh thành trước năm 2018, song do những điều kiện khách quan đã bị hoãn lại. Chậm nhất là tháng 3/2018 Thaco sẽ đưa nhà máy này vào hoạt động.

Trong cuộc cạnh tranh cam go sắp tới, ông Trần Bá Dương cho rằng: “Nếu chúng ta chịu rèn luyện, cộng với biết vận dụng kiến thức cơ bản một cách sáng tạo để kinh doanh, ta sẽ thấy được nhiều cơ hội, có được nhiều doanh nghiệp lớn”.

2018 là năm mà bối cảnh nền công nghiệp ô tô Việt Nam phải thay đổi một cách cơ bản cùng những phương thức mới. Bởi khi hội nhập, chúng ta phải cạnh tranh một cách sòng phẳng với thuế suất 0% đối với các loại xe nguyên chiếc đến từ Thái Lan, Indonesia, hay Malaysia, những nơi có chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô rất lâu đời và bài bản.

“Nếu chúng ta có chính sách rõ ràng, tôi tin những nhà đầu tư này sẽ vào Việt Nam để chiếm lĩnh thị trường tiềm năng với hơn 100 triệu dân, và cũng tạo bàn đạp để từ đây chiếm lĩnh thị trường các nước trong khu vực nhằm tận dụng thuế suất 0%”, ông Dương nhấn mạnh.

“Rõ ràng là vào chiếm lĩnh thị trường Việt Nam vẫn dễ hơn vào Thái Lan hay Malaysia để cạnh tranh với các doanh nghiệp đã chiếm thị phần cao rồi”, ông Dương giải thích thêm.

Trong khi công nghiệp ô tô trong nước đang đứng trước thế “bí” do nội lực vẫn còn “ì ạch”, thì thuế suất nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ các nước ASEAN sẽ giảm về 0%. Trong bối cảnh này, một câu hỏi được đặt ra và nhận nhiều tranh cãi là “có nên tiếp tục bảo hộ công nghiệp ô tô?”

Nêu quan điểm khá thẳng thắn, Chủ tịch Thaco Trần Bá Dương nói: "Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam cần một chính sách bảo hộ nhưng có lộ trình, có xét đến các yếu tố như hoàn cảnh, điều kiện của một nền kinh tế đi sau và còn rất nhiều khó khăn".

Theo ông Dương, nền kinh tế trong nước đang trong giai đoạn chuyển đổi cơ bản, từ quy mô nhỏ sang quy mô lớn. Trong khi đó, chúng ta cũng chưa có ngành công nghiệp gì nổi trội và rất cần công nghiệp ô tô để làm “bà đỡ” cho các ngành khác. Do vậy, cần thiết có những biện pháp bảo vệ thị trường hợp lý để phát triển sản xuất trong nước.

"Qua nhiều năm với nhiều lần ban hành nghị định, có thể thấy Chính phủ vẫn xác định ô tô là ngành công nghiệp quan trọng để phát triển các ngành công nghiệp khác. Chính phủ vẫn quyết tâm đeo đuổi phát triển ngành công nghiệp này", người đứng đầu Thaco nói.

"Còn nhớ, trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng ô tô cao hơn năng lực sản xuất, lắp ráp ô tô vào thời điểm 2007-2008, chúng ta đã quyết định giảm thuế xe nhập khẩu nguyên chiếc. Không phải là duy nhất, nhưng đây là một trong các nguyên nhân dẫn đến nhập siêu, khủng hoảng kinh tế những năm sau đó. Cho đến năm 2012, Thông tư 20 mới ra đời để kiểm soát xe nhập khẩu.

Mới năm ngoái thôi, Thông tư 20 bị phản đối rất nhiều. Nhưng cá nhân tôi cho rằng kinh doanh ô tô phải là ngành nghề có điều kiện. Vì sao ư? Vì nó liên quan tới an toàn giao thông, tình trạng nhập siêu, cũng như những bất cập khác vì hạ tầng chưa đáp ứng kịp.

Tôi cho là rất sáng suốt khi Quốc hội đã thông qua việc đưa kinh doanh và nhập khẩu ô tô trở thành ngành kinh doanh có điều kiện. Từ đó, Chính phủ đã xây dựng Nghị định 116 rất công phu, kỹ lưỡng.

Nghị định được lấy nhiều ý kiến từ nhiều các thành phần kinh tế, được “nâng lên đặt xuống” rất nhiều trước khi Thủ tướng đặt bút ký. Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh rằng tinh thần của Nghị định là tập trung bảo vệ người tiêu dùng. Bởi nếu không thận trọng, chúng ta dễ trở thành nơi tiêu thụ những sản phẩm công nghệ lỗi thời", ông Dương nêu quan điểm..

Thị trường ô tô lệ thuộc rất lớn vào chính sách điều hành. Công nghiệp ô tô trong nước có thể chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn đầu khuyến khích sản xuất trong nước hay có thể dùng từ “bảo hộ”. Giai đoạn hai là giai đoạn phải hội nhập với ASEAN.

Chúng ta bắt đầu lộ trình giảm thuế khi hội nhập ASEAN năm 2015 với thuế suất nhập khẩu là 50% (đối với các thị trường khác vẫn duy trì 70%), năm 2016 là 40%, năm 2017 là 30% và năm 2018 là 0%. Trong khi đó, thuế linh kiện phụ tùng lắp ráp ô tô tuỳ từng loại dao động từ 10-30%, trong đó mức thuế suất bình quân gia quyền là 18%.

Trong năm 2017, khi thuế suất xe nguyên chiếc là 30% thì thuế suất CKD gia quyền vẫn là 13%. Nếu thuế nhập khẩu nguyên chiếc về 0% mà thuế linh kiện vẫn là 17% thì xe lắp ráp trong nước không thể cạnh tranh được.

Do vậy, điều tất yếu là phải giảm về 0% thuế nhập khẩu các loại linh kiện ô tô mà trong nước chưa sản xuất được. Nhưng tất nhiên không phải làm giảm vô điều kiện mà phải gắn với sản lượng và tỷ lệ nội địa hoá.

Tôi chưa bao giờ tham gia góp ý với Bộ Tài chính về quan điểm này. Tuy nhiên, vừa qua Bộ Tài chính đã đưa ra đề xuất này và tôi hoàn toàn đồng tình. Chỉ có một điều băn khoăn, đó là giảm thuế về 0% dựa trên tỷ lệ nội địa hoá là vi phạm cam kết WTO (Tổ chức Thương mại Thế giới). Do vậy, để phát triển ngành sản xuất ô tô trong nước, cần thay thế bằng một điều kiện khác chứ không thể tự do được.

Bên cạnh việc đưa thuế nhập khẩu linh kiện về 0%, nếu muốn phát triển công nghiệp ô tô theo hướng nội địa hoá thì cũng phải giảm thuế tiêu thụ đặc biệt cho linh kiện sản xuất trong nước. Tôi hy vọng kiến nghị này sẽ sớm được xem xét. Doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể cạnh cạnh tranh được nếu điều kiện này được đáp ứng.

Khi thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc về 0% thì thuế CKD cũng phải về 0%, nhưng không phải dành cho tất cả mà cần phải cho những nhà sản xuất lắp ráp ô tô thực thụ, có khả năng phát triển.

Tôi không nói điều này để dành riêng cho Trường Hải. Vì thị trường sẽ thay đổi, doanh nghiệp có thể nay thế này, mai thế khác. Tôi chỉ nghĩ rằng, nếu điều hành hợp lý thì chúng ta sẽ duy trì, phát triển và có được những doanh nghiệp theo hướng chúng ta muốn.

Việc bảo hộ trong giai đoạn khó khăn là cần thiết, đến lúc nào đó chúng ta sẽ cắt giảm đi và cạnh tranh sòng phẳng. Không riêng gì ở Việt Nam, nhiều nước khác đã làm vậy. Như Hàn Quốc có một thời gian cấm nhập khẩu xe từ nước ngoài rồi sau đó chuyển sang đánh thuế cao để khuyến khích người dân tiêu dùng sản phẩm trong nước, để đưa kinh tế phát triển thần kỳ như ngày nay.

Ông cũng nhấn mạnh: “Thực sự mốc 2018 là rất khó, nhưng với nhưng quyết tâm, tôi nghĩ mình có thể làm được. Chúng tôi không sợ gì hội nhập!”