Chia sẻ từ các Shark trong chương trình Shark Tank mùa 3, thì con người và chiến lược thực thi chính là những yếu tố đầu tiên mà họ quan tâm khi định giá startup chứ không phải ý tưởng kinh doanh.
Trong thời buổi công nghệ thông tin phát triển như vũ bão hiện nay, thì ý tưởng chính là thứ không đáng tiền nhất, bởi nó sẽ bị copy ngay tắp lự khi mà bạn chưa kịp biến ý tưởng thành hiện thực. Founder của Go-Jek từng thú nhận, mô hình kinh doanh của startup này chính là lấy cảm hứng từ Grab!
Cứ tưởng tượng startup là một cuộc chạy marathon tiếp sức, cùng xuất phát điểm, đội chiến thắng cuối cùng sẽ là đội có có nhân sự chất lượng biết vạch ra chiến lược thực thi hợp lý.
Và đó cũng là điều mà các Shark muốn nhắn nhủ các thí sinh trong chương trình Shark Tank mùa 3: khi muốn ‘bán mình’ cho các Shark, hãy tập trung vào nhân sự - cụ thể là founder và team, chiến lược thực thi cụ thể hơn là ý tưởng về dịch vụ/sản phẩm.
Theo Shark Phạm Thanh Hưng, trên thế giới, định giá công ty là câu chuyện dài – phức tạp, vừa khoa học vừa nghệ thuật, phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như là "mình thích thì mình mua, mình thích thì mình bán".
Còn theo tiêu chuẩn Việt Nam - TCVN: giá cả thị trường là mức giá mà tại đó xác suất giao dịch xảy ra cao nhất, một bên sẵn sàng bán và một bên sẵn sàng mua trong điều kiện thương mại bình thường. Mức giá sẽ phụ thuộc vào người muốn bán và người muốn mua, phụ thuộc vào mục đích bán của người bán và vào mục đích mua của người mua. Ví dụ: mình mua để thâu tóm, tiêu diệt, scale up, cộng hưởng; mua vì thích, vì ghét.
Định giá startup càng khó gấp bội, vì đó là việc chúng ta ‘ngồi ở hiện tại, đánh giá giá trị công ty trong tương lai mà lại không có nhiều dữ liệu về quá khứ’, nôm na là chúng ta phải nhìn vào những gì các startup đã làm được trong quá khứ rồi đánh giá khả năng thực thi để hướng tới những mục tiêu trong tương lai..
Do đó, định giá startup là định giá theo niềm tin, tức là mức độ tin tưởng của nhà đầu tư vào điều gì đó sẽ xảy ra trong tương lai. Còn lúc định giá, bao nhiêu phần trăm dựa vào cảm tính và bao nhiêu phần trăm dựa vào định tính thì tuỳ vào nhiều thứ, nhưng theo Shark Hưng, tính cảm tính luôn chi phối việc định giá startup.
Muốn có niềm tin của các nhà đầu tư, ý tưởng là cần thiết, nhưng hành động và team để biến ý tưởng đó trở thành hiện thực mới quan trọng.
Ví dụ: startup nói là doanh nghiệp của em sẽ thành unicorn trong vòng 3 năm nữa. Hiện tại, doanh thu của họ chỉ tầm 10.000 USD, tức là họ sẽ phải kiếm gấp 100 lần - 1 tỷ USD trong vòng 3 năm nữa. Vậy, startup đó phải thể hiện cho Shark Hưng thấy, họ đang có điều gì khiến ông tin họ có thể làm được điều đó; như kế hoạch hành động như thế nào, quy mô thị trường, năng lực đội ngũ thực thi.
Còn với bà Trương Lý Hoàng Phi, Shark của chương trình Shark Tank mùa 1, thì nhà đầu tư sẽ dựa vào 3 điều sau để định giá một startup: kinh nghiệm thương trường, mức độ hiểu ngành nghề - lĩnh vực, tiềm năng của ngành nghề và founder. Ngoài ra, các nhà đầu tư có thể hỏi thêm rằng ‘trong vòng gọi vốn trước đó bạn nhận được đầu tư như thế nào’, như thêm một căn cứ để nhà đầu tư đánh giá về mức độ thu hút của startup.
Mặt khác, với các startup đang trong giai đoạn non trẻ đầu tiên, con người gần như là thứ duy nhất mà các startup có thể nhìn vào để định giá về dự án. Vì tại thời điểm đó, họ chưa có doanh thu cũng chưa có hệ thống.
"Lúc đó, tôi sẽ hỏi thế này: mỗi ngày bạn dành bao nhiêu thời gian cho điều các bạn đang nói. Có bạn nói là mình đam mê cái này cái nọ nhưng các bạn lại không bỏ ra đủ hàm lượng thời gian – công sức cho nó. Thời gian mà các bạn đầu tư vào đam mê và kinh nghiệm làm việc trên lĩnh vực đó, quyết định rằng dự án của bạn có đáng đầu tư hay không.
Người ta hay nói về việc chạy theo xu hướng, nhưng theo tôi xu hướng không giải quyết được vấn đề, không phải phần lõi. Bắt chước ai đó làm cái gì đó sẽ không bền vững, các bạn phải tự nghĩ ra, bỏ ra thời gian tìm hiểu – rút tỉa kinh nghiệm trong lĩnh vực đó, thì nó mới tạo được giá trị thật sự", bà Phi đề nghị.
Cũng như Shark Hưng, bà Phi cũng đánh giá cách thực thi cao hơn ý tưởng.
Khi tổ chức cuộc thi Startup Wheel, lúc đầu bà luôn cảm thấy hào hứng khi nghe các startup trình bày ý tưởng, nhưng theo thời gian, bà nghiệm ra rằng: ý tưởng chẳng phải là thứ gì đó quá to tác. Hằng ngày ra đường, chúng ta đều nghĩ ra được rất nhiều ý tưởng hay ho để giải quyết các vấn đề mà chúng ta thấy không hài lòng; tuy nhiên, rõ ràng chúng đều chỉ thoảng qua. Sự đột phá không nằm trong ý tưởng mà nằm trong những việc mình làm tỉ mỉ hằng ngày hoặc tìm ra con đường đi đến địch hiệu quả hơn.
"Ý tưởng về nấu phở ngon rất nhiều, nhưng không phải ai cũng có công thức nấu phở ngon. Ý tưởng nên cho không, vì chính cách làm mới tạo nên sự khác biệt.
Thêm nữa, không có ý tưởng nào có thể đột phá trong thời gian dài cả, chỉ có đội nhóm và năng lực thực thi của startup mới bền vững. Thế nên, khi gặp các nhà đầu tư, các bạn hãy tập trung trình bày về cách thực thi, đừng chỉ nói về ý tưởng", bà Phi phân tích.
Về phần mình, Shark Nguyễn Thanh Việt cũng cho rằng, định giá công ty là một đề tài khó, nhưng với các startup Việt vì họ còn nhỏ, nên đơn giản hơn.
"Tôi có một đội ngũ định giá của Intracom và Phương Đông hơi ‘kinh’, đội của tôi luôn có từ 5 đến 6 phương án để định giá. Tuy nhiên, trong vài trường hợp, họ kết luận không mua được nhưng tôi vẫn cứ nhất quyết mua và thường chúng đều là những thương vụ thành công.
Theo tôi, mọi thứ chỉ là tham số, quan trọng nhất vẫn là cảm xúc của bản thân, thị trường đang như thế nào và xu hướng của thị trường", Shark Việt chia sẻ.
Bây giờ, Shark Thủy đánh giá rất cao thị trường giáo dục của Việt Nam, nhưng theo ông, nếu sau này dân số Việt Nam trở nên già hóa, thì sự phát triển của ngành giáo dục phải xem lại.
Khi một team startup hỏi Shark Việt xem, điều gì quan trọng nhất với ông khi định giá, ông trả lời: người mà bạn đi theo vì thủ lĩnh sẽ là người tạo ra tầm nhìn cho doanh nghiệp. Bởi, ông thường mua doanh nghiệp vì tầm nhìn và team thực thi. Trong công thức định giá nói chung chỉ nói đến người lãnh đạo chứ chưa đề cập về team, như vậy là chưa đủ.
Ông cũng có một ví von rất hay để ‘cảnh báo’ các startup Việt đừng quá quan tâm đến ý tưởng: "Các startup Việt Nam như những cô gái xinh đẹp, đội trên đầu 1 rổ trứng. Họ luôn có những ý tưởng tươi đẹp bay bổng, làm rổ trứng ngày còn to ra và khi nào đó họ nhảy một cái là bể hết cả rổ trứng. Chúng ta thường không biết được hiện thực và thực tế của mình đang như thế nào. Cái mà chúng ta cần là nhìn đưới đất rồi hãy nhìn lên trời".
Trí Thức Trẻ
