Người ta biết đến Henry Ford như cha đẻ ngành ô tô hiện đại, người đã chỉ dạy dân Mỹ cách lái xe, một huyền thoại của thế kỷ 20. Nhưng trước khi trở thành huyền thoại thì ông cũng chỉ là một gã trai bình thường, với đầy những sai lầm và thất bại.
Henry Ford sinh ngày 30/7/1863 tại quận Wayne, Michigan. Ông là con trai cả trong một gia đình thuần nông có 5 người con. Thuở nhỏ, ngoài thời gian đi học, ông giúp bố mẹ làm việc trong trang trại. Henry thích máy móc từ nhỏ và thường xuyên có những cuộc “thử nghiệm” để tìm hiểu cách thức máy móc hoạt động. Ông từng tháo tung chiếc đồng hồ ra ngắm nghía rồi lắp lại như cũ chỉ với những dụng cụ tự chế, ví dụ dùng ốc vít thay cho tua vít vì đồng hồ quá nhỏ. Năm 1876, ông vô cùng hào hứng khi lần đầu tiên được nhìn thấy một chiếc đầu máy hơi nước.
Cùng năm đó mẹ ông mất. Không còn động lực tiếp tục công việc đồng áng vất vả, Henry dành hết thời gian nghiên cứu sách vở về cơ khí. Năm 16 tuổi (1879), ông được nhận vào làm thợ máy học việc tại một xưởng đóng tàu ở Detroit.
Đến năm 1882, ông trở về nhà và vận hành máy kéo hơi nước cho hàng xóm và kết hôn năm 1888. Công việc đồng án ở trang trại nhanh chóng khiến ông nhàm chán. Năm 1891,ông nhận việc với vai trò kỹ sư trực đêm tại công ty Edison Illuminating ở Detroit với mức lương 40 USD một tháng.
Vì làm việc ca tối, ban ngày Ford mày mò phát triển mẫu động cơ đốt trong. Ông mở một xưởng máy sau nhà và sử dụng những mẩu kim loại thừa thu nhặt được. Năm 1896, với sự giúp đỡ của vài người bạn, ông hoàn thiện mẫu xe đầu tiên, đặt tên là Quadricycle.
Xưởng máy của Henry Ford và Quadricycle - phiên bản xe ô tô đầu tiên của Mỹ
Thời điểm khi chiếc Quadricycle ra đời, môi trường cạnh tranh rất khốc liệt vì có nhiều công ty chế tạo xe chạy động cơ xăng dầu. Quadricycle có thể coi là thất bại đầu tiên của Ford vì thiết kế quá nhỏ và chưa hoàn thiện để sản xuất trên quy mô lớn. Cùng năm đó, khi tham dự một cuộc họp của ban lãnh đạo công ty tại New York, ông có cơ hội nói chuyện với Thomas Edison và thật bất ngờ khi nhà phát minh đại tài ủng hộ ý tưởng xe chạy bằng xăng của Ford. Được tiếp thêm động lực, năm 1898, ông chế tạo ra mẫu xe thứ 2 và bắt đầu tìm kiếm nhà đầu tư với mong muốn mở một công ty sản xuất xe ô tô.
Năm 1899, ông thuyết phục được một ông trùm cao su trong vùng tên William H. Murphy chạy thử quãng đường 96 km đến Farmington, Pontiac và quay lại Detroit trên chiếc xe của mình. Henry Ford tìm được nhà đầu tư đầu tiên và mở công ty Detroit Automobile vào tháng 8/1899, làm việc ở vị trí giám thị với mức lương 150 USD một tháng. Ông quyết định nghỉ việc ở Edison Illuminating dù được hứa hẹn mức lương 1.900 USD một năm.
Henry Ford (phải) và Thomas Edison dần trở thành bạn thân dù Edison hơn Ford 16 tuổi
Tuy Murphy và các cổ đông đặt rất nhiều hy vọng, Ford không thể đưa ra sản phẩm sau một năm rưỡi mày mò. Ông muốn chế tạo ra một chiếc xe hoàn hảo nhưng có quá nhiều vấn đề phát sinh mà ông không lường trước được, ví dụ như thiếu nguyên vật liệu, hay chiếc thì trọng lượng thô quá nặng, chiếc thì giá thành sản xuất quá đắt. Ban giám đốc dần mất hết niềm tin vào Ford và đầu năm 1901, Detroit Automobile bị giải thể.
Không nản chí, Ford tự nhìn lại thất bại của mình và nhận ra ông đang cố làm ra một chiếc xe phục vụ tất cả yêu cầu của người dùng cùng một lúc, điều đó hoàn toàn không thể. Ông quyết định chỉ tập trung vào việc chế tạo một chiếc xe nhỏ và nhẹ hơn. Trong ngành công nghiệp ô tô vào đầu những năm 1900, khi mà người người nhà nhà lao vào chế tạo xe, việc nhận được cơ hội thứ hai là một điều hiếm hoi. Để phục hồi danh tiếng của mình, Ford mày mò làm ra một chiếc xe đua chạy với vận tốc 1,6 km/phút (96 km/giờ) và giành chiến thắng trong cuộc đua Grosse Pointe dài 16 km. Với thành tích này, ông thuyết phục được Murphy cho mình thêm cơ hội.
Ford trong trong cuộc đua Grosse Point
Cuối năm 1901, công ty Henry Ford được thành lập và Henry Ford sở hữu 1/6 cổ phần – trị giá 100.000 USD. Lần này, để bảo đảm Ford làm việc đúng tiến độ, ban giám đốc thuê một kỹ sư dày dặn kinh nghiệm (Henry M. Leland) để giám sát ông. Không phục, Ford rời công ty chỉ sau chưa đầy một năm với 900 USD trong túi và mất quyền sử dụng chính cái tên của mình. (Công ty này sau đổi tên thành Cadillac)
2 lần thất bại tưởng chừng đặt dấu chấm hết cho sự nghiệp của kỹ sư 38 tuổi. Nhưng Ford không chấp nhận số phận. Với ông, “thất bại chỉ đơn giản là cơ hội để bắt đầu lại, một cách thông minh hơn”. Ông tiếp tục tìm tòi nghiên cứu và vào năm 1903, tìm được một nhà đầu tư khác tên Alexander Malcomson, người đồng ý bỏ tiền để ông mở công ty Ford Motor.
Một nhà máy của Ford Motor
Phải mất tận 5 năm (1903 – 1908), sau 8 mẫu xe Model A, B, C, F, K, N, R, và S không mấy thành công, Ford mới đưa ra được phiên bản Model T huyền thoại và tạo ra một cuộc các mạng ngành công nghiệp ô tô. Và phải mất thêm 5 năm tiếp theo, đến 1913, ông mới hoàn thiện dây chuyền sản xuất để đạt được quy mô cần thiết. Đến năm 1918, một nửa số xe tại Mỹ là Model T. 55 tuổi, Henry Ford biến Detroit thành thành phố lớn nhất và thịnh vượng nhất nước này.
Mẫu xe Model T năm 1908 trước nhà máy trên Piquette Avenue
Cứ tưởng đây đã là kết thúc có hậu cho Ford. Sau những cố gắng không ngừng nghỉ, giờ ông có thể an nhàn điều hành công ty. Nhưng đến những năm 1920, Ford lại gặp một thách thức mới – Chevrolet. Trong khi Ford dành 20 năm chỉ để chế tạo một mẫu xe, Chevrolet làm ra ra mẫu xe mới hàng năm với thiết kế ngày càng được cải thiện. Kết quả là Chevrolet chiếm được phần lớn khách hàng và năm 1927, Ford buộc phải cho hàng nghìn công nhân nghỉ việc vì việc kinh doanh bị thu hẹp. Ở tuổi 64, vị chủ tịch già phải quay lại điểm xuất phát: chế tạo ra một chiếc xe mới.
Với nhiều nỗ lực, ông đưa ra một phiên bản hoàn toàn mới của mẫu xe Model A, và đem lại thành công cho công ty. Nhưng chỉ 3 năm sau, đến 1931, doanh số bán hàng lại giảm mạnh vì cuộc Đại khủng hoảng. Trong khi đó, mẫu ô tô động cơ 6 xi-lanh mới của Chevrolet thu hút hết khách hàng. Một lần nữa, Ford phải dừng sản xuất, cho công nhân thôi việc và quay về bàn thiết kế. Và cũng một lần nữa ông đưa công ty về vị trí số 1 khi ra mắt Ford V-8, chiếc xe động cơ 8 xi-lanh.
Khoảng thời gian sau đó, vì sức khỏe giảm sút, ông giao trách nhiệm quản lý công ty cho người con trai duy nhất, Edsel Ford. Đến năm 1943, Edsel bị bệnh qua đời và ở tuồi 80, Henry Ford phải quay lại điều hành công ty cho đến khi người cháu trai về tiếp quản. Ông mất 4 năm sau đó vì xuất huyết não. Hàng nghìn người đến viếng ông, các nhà máy đóng cửa trong khi hàng triệu công nhân mặc niệm tưởng nhớ người đã dạy dân Mỹ lái xe.
Ông có một câu nói nổi tiếng:
“Khi mọi thứ dường như đang chống lại bạn, hãy nhớ rằng máy bay cất cánh ngược chiều gió, chứ không phải thuận chiều”.
Ý Nhi
