Trong các nhà hàng và quán cà phê ở thủ phủ công nghệ miền Nam Trung Quốc, những chủ đề chính của các cuộc nói chuyện ở đây đã chuyển từ những chuyện vụn vặt trong ngành như giá IPO, hợp nhất công ty, các đổi mới sang xoay quanh cuộc chiến thương mại với Mỹ và chiến lược chống lại Huawei của Washington.
Thế nên, tất cả mọi chủ đề đang được bàn tán đều tập trung về Nhạc Hải – quận phía tây của Thâm Quyến – “ngôi nhà” của ông lớn truyền thông xã hội Tencent, nhà sản xuất viễn thông ZTE và nhà sản xuất máy bay không người lái DJI. Người dân địa phương ở đây đùa rằng cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung có vẻ giống như là cuộc chiến giữa Mỹ và thành phố này, hoặc là với chính quận Nhạc Hải thì đúng hơn.
Trong 40 năm qua, Thâm Quyến đã chuyển mình từ một làng chài “gà gật” nằm ngay biên giới giáp ranh với Hồng Kông thành một thành phố với hơn 12 triệu dân, nơi mà sản phẩm thuộc lĩnh vực công nghệ cao chiếm hơn 1/3 tổng sản phẩm quốc nội (GDP).
Một nhân viên họ Lin làm tại một công ty công nghệ cho biết: “Cuộc chiến thương mại sẽ tác động lâu dài lên doanh số và toàn bộ thị trường”.
Một người dân địa phương khác làm việc cho một công ty mạng cũng chia sẻ rằng anh cũng bắt đầu quan tâm đến việc liệu sản phẩm hoặc chiến lược bán hàng của công ty anh có bị ảnh hưởng trong tương lai hay không.
Phía Bắc Kinh có nhiều kế hoạch lớn ở thành phố Thâm Quyến này và đã xây dựng thành phố này thành trung tâm chính của đổi mới và sáng tạo trong kế hoạch Greater Bay Area (Vùng Vịnh Lớn) – một dự án được thiết kế để tạo nên một khu vực siêu cường kinh tế để đối chọi lại những khu vực như San Francisco và Vịnh Tokyo, bằng cách kết nối các thành phố ở phía Nam tỉnh Quảng Đông với Hồng Kông và Macau.
Nhưng hiện nay, với việc Trung Quốc đang phải đối mặt với mức thuế quan ngày một tăng đang áp lên những mặt hàng xuất khẩu sang Mỹ và những đợt tấn công liên tục vào Huawei – chìa khóa dẫn đến thế hệ mạng 5G của Trung Quốc – các cơ quan Chính phủ, quan chức đều nghĩ rằng hiện tại, các công ty công nghệ đều đang cân nhắc đến việc vướng vào một tương lai đầy ảm đạm.
Nhắm chắc vào “đầu rồng”
“Điểm mấu chốt ở đây chính là Huawei”, một nhà nghiên cứu chính sách giấu tên nói với chính quyền Thâm Quyến.
“Huawei là công ty quan trọng duy nhất đang nằm ở đỉnh của những công ty có giá trị nhất, nó là công ty đi đầu và còn là trung tâm của ngành công nghiệp này. Nó chính là đầu não của con rồng Thâm Quyến”.
Trong một báo cáo hiếm hoi năm 2016 của Cục Thống kê Thâm Quyến, Huawei là nhà đóng góp riêng lẻ lớn nhất, đã góp 7% trong tổng số GDP của thành phố, tương đương 143 tỷ Nhân dân tệ (20.6 tỷ USD).
Con số trên gần bằng với tổng số GDP mà top 20 nhà đóng góp hàng đầu còn lại đã góp cho GDP của thành phố, trong số đó dĩ nhiên có bao gồm cả những tay chơi lớn như ZTE, Tencent, nhà sản xuất chip Foxconn và nhà sản xuất phương tiện giao thông BYD.
Mặc dù những số liệu chính thức không còn được công bố từ năm 2016 vì lý do nhạy cảm, nhưng nhiều người vẫn tin rằng tầm quan trọng của Huawei đối với kinh tế Thâm Quyến vẫn ngày một tăng và hiện tại, công ty này đã đóng góp hơn 10% trong GDP.
Huawei và các chi nhánh của công ty này là nguồn thuê lao động lớn nhất của Thâm Quyến, với khoảng 80,000 người làm việc ở các trụ sở chính ở Thâm Quyến và hơn 3,000 người làm việc tại cơ sở nghiên cứu và phát triển mới mở ở gần thành phố Đông Quan của công ty này.
Nhà nghiên cứu chính sách giấu tên kể trên còn cho biết chính quyền thành phố “cần phải làm mọi điều có thể” để giúp đỡ những công ty công nghệ trên giữ vững phong độ hiện tại của họ.
Nhưng hiện tại, phía Washington đã cấm Huawei không được nhập linh kiện từ Mỹ và đóng băng công ty này không được triển khai mạng 5G vì lý do lo ngại an ninh quốc gia – và Mỹ còn thúc giục các đồng minh làm theo – vậy nên chính quyền địa phương khó có thể làm được việc gì.
“Mấu chốt của vấn đề (vụ việc của Huawei) không nằm ở Thâm Quyến. Vấn đề đó nằm ở Washington. Thâm Quyến đâu thể giúp Huawei giải quyết sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng linh kiện và các vấn đề trên thị trường nước ngoài được”.
Các công ty khác có khi cũng nhận thấy họ đang là mục tiêu mà Washington nhắm tới khi sự đối chọi giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng tăng, ví dụ như công ty DJI đang là nhà cung cấp gần 80% số máy bay không người lái cho thị trường Mỹ và Trung Quốc.
Mặc dù không chỉ thẳng tên của DJI nhưng Bộ An ninh Nội địa Mỹ (DHS) gần đây đã lên tiếng cảnh báo các công ty Mỹ về những rủi ro an ninh mà các máy bay không người lái do Trung Quốc sản xuất gây ra.
Cho đến nay, các tuyên bố chính thức của công ty này đã giải quyết được vấn đề, trong đó phát ngôn viên của công ty cho biết công ty này có giám sát các cuộc nói chuyện giữa Mỹ và Trung Quốc nhưng họ không có phép thuật dự đoán trước tương lai.
Tuy nhiên, trong bài phát biểu của phát ngôn viên trên có thể chứa ẩn ý rằng DJI sẽ tự chủ nhiều hơn nếu bị đóng băng khỏi chuỗi cung ứng thế giới, bản tuyên bố của công ty này nói rằng mặc dù hiện tại họ vẫn đang tìm kiếm những linh kiện có sẵn tốt nhất trên thị trường, nhưng trong một vài trường hợp họ sẽ tự phát triển công nghệ riêng của họ.
Một nguồn tin thân cận với Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Đông cho biết chính quyền tỉnh Quảng Đông đã cho thành lập một tổ công tác đặc biệt, làm việc với những cơ quan có liên quan ở Quảng Châu, Thâm Quyến và Đông Quan.
Tổ công tác này đã tổ chức gặp mặt với các công ty công nghệ đã hoặc có thể bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến thương mại và công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc để thảo luận về những ảnh hưởng có thể tác động đến hoạt động kinh doanh của họ.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục làm những việc mà chúng tôi cần làm”, nguồn tin cho biết. “Thúc đẩy ngành công nghệ là một nhiệm vụ dài hạn”.
Chiếc đuôi dài nối sau đầu rồng
Khu vực đồng bằng sông Châu Giang bao quanh Thâm Quyến cũng là một phần quan trọng trong chuỗi cung ứng của các nhà sản xuất công nghệ cao, điều đó có nghĩa là toàn bộ khu vực này cũng dễ bị tổn thương trước hành động của Mỹ.
Tất cả những thành phố nằm cạnh Thâm Quyến đều là một phần của hệ sinh thái đáng giá 3 ngàn tỷ Nhân dân tệ có vai trò hỗ trợ cho thị trường xuất khẩu của Thâm Quyến – thị trường này có giá trị 1.6 ngàn tỷ Nhân dân tệ trong năm 2018.
Allen Zhang, nhà sáng lập của Crazybaby, công ty chuyên sản xuất tai nghe, đã miêu tả chuỗi cung ứng này là “thứ quan trọng nhất khiến Thâm Quyến trở thành thủ phủ của các công ty sản xuất”.
“Có rất nhiều thành phố ‘vệ tinh’ xoay xung quanh Thâm Quyến như là Đông Quan, Huệ Châu, Trung Sơn và những thành phố này có thể hình thành chuỗi cung ứng hoàn chỉnh cung cấp hầu hết mọi thứ từ nguyên liệu thô đến linh kiện máy tính với giá rất rẻ”, ông Zhang nói.
Tờ báo South China Morning Post trước đây từng viết rằng Huawei đã chuẩn bị trước cho việc gián đoạn xuất khẩu của công ty bằng cách lên những kế hạch dự phòng và tư vấn cho những nhà cung cấp của công ty.
Đặc biệt là, họ đã liên lạc với những nhà cung cấp không phải từ Mỹ để kiểm tra xem liệu những công ty đó có sử dụng linh kiện hay công nghệ của Mỹ hay không, vì nếu như có, điều đó sẽ khiến họ không thể cung cấp thiết bị cho Huawei nữa do các điều khoản trong lệnh cấm của Mỹ.
“Tác động của lệnh trừng phạt ảnh hưởng lên hoạt động kinh doanh điện thoại di động của Huawei sẽ không thể thể hiện ngay được, vì hầu hết các đơn đặt hàng điện thoại đều đã được đặt trước trong thời kỳ từ tháng 4 đến tháng 6/2018 cả rồi”, ông Qiu nói.
“Nhưng giữa tháng 8 và tháng 10 mỗi năm, các công ty cung cấp thường sẽ nhận một đợt đặt hàng thêm từ Huawei và các nhà sản xuất khác để đáp ứng được nhu cầu sản xuất dòng điện thoại bán chạy nhất của hãng. Đó cũng sẽ là giai đoạn mấu chốt để tìm kiếm toàn bộ chuỗi cung ứng ở Thâm Quyến, Đông Quan và Huệ Châu”.
Ông Qiu tin rằng thực tế thì những công ty như Huawei không thể nào kiểm tra từng nhà cung cấp một được.
“Các công ty cung cấp không đời nào muốn đưa cho Huawei xem toàn bộ chi tiết về công nghệ của họ. Tôi tin rằng các công ty công nghệ sẽ cần một tháng hoặc gần gần số đó để nhìn được bức tranh rõ ràng hơn vì hiện có khá nhiều mảnh thông tin mâu thuẫn đang lưu hành”, ông Qiu nói.
“Có một điều tôi chắc chắn, đó là mọi người đều đang lo lắng. Một vài người lo về tương lai của công ty họ, số khác lại lo rằng họ có khả năng trở thành mục tiêu tiếp theo của Mỹ”.
Đã có ba công ty thuộc chuỗi cung ứng của Huawei xác nhận rằng gần đây, công ty Trung Quốc này đã cử người đại diện đến để xác minh liệu sản phẩm hoặc dịch vụ của công ty họ có chứa bất cứ công nghệ quan trọng nào của Mỹ hay không.
Năm 2018, ngân sách nhập hàng của Huawei là 70 tỷ USD với đơn đặt hàng tới hơn 13,000 nhà cung cấp trong và ngoài nước.
Trong số những nhà cung cấp đó, Huawei coi 92 công ty là nòng cốt quan trọng nhất đối với công ty họ, trong đó có 33 công ty Mỹ, 25 công ty Trung Quốc đại lục, 11 công ty Nhật Bản và 10 công ty Đài Loan, số còn lại là các công ty đến từ Đức, Hàn Quốc và Hồng Kông.
Thương nhân nước ngoài đối mặt với các vùng biển động
Không chỉ những nhà cung cấp mới cảm nhận được sự ảnh hưởng mà Thâm Quyến và Khu vực Vùng Vịnh Lớn phải chịu mà những công ty xuất khẩu cũng cảm nhận được điều đó.
Mặc dù Thâm Quyến đã gửi cung cấp tín dụng xuất khẩu cho các doanh nghiệp nhằm đỡ đần phần nào chi phí giao thương thế giới, nhưng việc sụt giảm giao thương với Mỹ của thành phố này là việc không thể tránh khỏi vì đây là hậu quả của việc Washinton nâng thuế quan.
Theo dữ liệu thu được từ hải quan Thâm Quyến, trong quý đầu tiên của năm 2019, tỷ lệ giao thương với Mỹ của Thâm Quyến chiếm 17%, trị giá tổng cộng 57.4 tỷ Nhân dân tệ, nhưng con số đó đã giảm 5.9% so với kỳ trước.
Guo Wanda, Phó Chủ tịch điều hành Viện phát triển Trung Quốc chi nhánh Thâm Quyến, nói rằng mặc dù cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung rõ ràng có tác động đến việc xuất khẩu, nhưng nhìn chung lĩnh vực xuất khẩu của Thâm Quyến lại tăng 3.3% vào tháng 5/2019.
“Các công ty có thể phải cắt bớt nhân công và một vài công ty nhỏ hơn thậm chí có khả năng phải đối mặt với việc đóng cửa công ty, đó là việc hoàn toàn có khả năng xảy ra”, ông Guo nói.
“Nhưng nhìn chung, theo quan điểm của Thâm Quyến, họ có thể kiểm soát được sự ảnh hưởng này. Nó sẽ gây tác động đến nền kinh tế của Thâm Quyến nhưng điều đó không có nghĩa là nền kinh tế của thành phố này sẽ trượt dốc không phanh”.
Ông Guo cũng chỉ ra những ảnh hưởng sẽ tác động đến những thành phố lân cận, ông nói rằng bởi vì những nơi như Đông Quan và Phật Sơn có nhiều công ty xuất khẩu hơn Thâm Quyến, thuế quan của Mỹ có thể sẽ ảnh hưởng mạnh hơn ở những nơi đó.
Mặc dù áp lực đến từ phía Mỹ đang tăng dần, nhưng các công ty ở Vùng Vịnh Lớn đều tăng cường phát triển mạng 5G, theo ông Guo.
“Chúng ta nên tăng tốc lên vì Vùng Vịnh Lớn có đến hai công ty dẫn đầu trong lĩnh vực 5G, là Huawei và ZTE”.
“Chúng ta còn có những cơ hội khác nữa. Huawei hiện đang sử dụng ‘lốp dự phòng’ của họ, bao gồm hệ điều hành và các bộ phận của riêng họ. Điều này sẽ tạo ra một chuỗi cung ứng mới để thúc đẩy sự phát triển của công nghệ”.
Sự giúp đỡ trong tầm tay
Chính quyền Thâm Quyến cũng đang liên tục đầu tư mạnh vào lĩnh vực công nghệ. Theo các số liệu chính thức, thành phố này đã chi khoảng 100 tỷ Nhân dân tệ, tương đương 4.16% GDP, vào việc nghiên cứu và phát triển trong năm 2018, tăng nhẹ từ 4.13% trong năm 2017.
Chính quyền thành phố dự định sẽ nâng số tiền đầu tư lên 4.25% vào năm 2020, nếu như vậy sẽ vượt qua con số 4.2% mà các nước đi đầu trong công nghệ của thế giới như Đức và Hàn Quốc chi cho việc đầu tư của họ.
Thâm Quyến cũng đang tìm cách phát triển các ngành công nghiệp chiến lược mới nổi như lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ sinh học và các loại nguyên liệu mới.
Năm 2018, những lĩnh vực này đã đóng góp 37% vào tổng số GDP của Thâm Quyến, giảm từ mức 40% của năm 2016. Nhưng vào thời điểm kế hoạch năm năm hiện tại kết thúc vào năm 2020, những lĩnh vực này được đặt mục tiêu sẽ góp 42% GDP.
Thành phố này hiện đang tiếp tục giảm thuế để khuyến khích đổi mới và thu hút các nhân tài công nghệ cao – một chính sách hỗ trợ hiệu quả với các gói chi trả hào phóng hơn mà các chủ lao động không phải tốn một đồng nào.
Tại Diễn đàn Tương lai 2019 – một hội nghị về các đổi mới – vừa được tổ chức vào tháng 5 vừa qua, Wang Lixin, một trong những Phó Thị trưởng của thành phố Thâm Quyến đã thông báo rằng chính quyền thành phố sẽ giảm thuế cho tất cả nhân tài đến từ trong và ngoài nước, trong đó một vài cá nhân nhất định chỉ phải trả thuế thu nhập cá nhân không quá 15%.
“Ví dụ bạn kiếm được 1 triệu Nhân dân tệ một năm. Dưới những điều luật mới này, bạn chỉ cần phải đóng 150,000 Nhân dân tệ tiền thuế thu nhập cá nhân, ít hơn 300,000 Nhân dân tệ so với mức thuế phải đóng hiện tại”, ông Wang nói.
Trong lúc nhiều thay đổi chính sách khác còn đang được xem xét, chính quyền thành phố cũng đã thực hiện vài hành động thực tế để giúp đỡ các công ty xuất khẩu.
Ivan Zhai, Giám đốc cấp cao của Phòng Thương mại Hồng Kông ở Quảng Đông – Trung Quốc, nói rằng các công ty, đặc biệt là những công ty xuất khẩu đến Mỹ, đều đã đến Văn phòng thương mại Thâm Quyến để xin tư vấn về các chính sách mới nhất mà Mỹ đưa ra.
“Bên cạnh việc chấp nhận mức thuế vừa được tăng thêm, điều đáng quan tâm nhất là tuân thủ theo các cuộc điều tra theo mục 337 của Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ”, ông Zhai nói.
Các cuộc điều tra này sẽ liên quan đến vấn đề tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ - vấn đề chính khiến Mỹ bất bình được nêu ra trong cuộc chiến tranh thương mại – và theo các công ty xuất khẩu thì những cuộc điều tra này đang diễn ra thường xuyên hơn, ông Zhai cho biết.
“Vào mùa hè năm ngoái, các công ty này đã được đào tạo cách tuân thủ theo mục 337 và cách kháng cáo nếu như họ bị phát hiện đang vi phạm các nguyên tắc”.
Vũ Hạo (Theo SCMP)
FILI
