Mặc dù hàng trăm ngàn người xây lăng mộ cho Tần Thủy Hoàng đã bỏ mạng nhưng bí mật bên trong vẫn được Tư Mã Thiên biết là bí ẩn khó trả lời.
Tần Thủy Hoàng là vị vua nổi tiếng trong lịch sử Trung Hoa. Ông là vị vua thứ 36 của nước Tần đồng thời là Hoàng đế đầu tiên thống nhất Trung Hoa sau khi tiêu diệt 6 nước chư hầu. Ngoài cuộc đời của Tần Thủy Hoàng thì chuyện về lăng mộ của ông vẫn luôn được hậu thế quan tâm. Lăng mộ của ông được xây trong hơn 38 năm từ năm 246-208 TCN. Ngoài việc có hàng ngàn binh sĩ bằng đất nung canh trong lăng mộ thì người ta vẫn nói về con sông thủy ngân đáng sợ bao quanh.
Tư Mã Thiên là một người viết sử nổi tiếng ở Trung Quốc, thông qua sử ký của ông mà hậu thế biết được nhiều chuyện về lịch sử, ông dường như biết tất cả mọi chuyện. Sở dĩ Tư Mã Thiên biết được nhiều chuyện cũng do hoàn cảnh gia đình, cha của ông tham gia viết sử thời nhà Hàn và tất cả các sách vở liên quan đến lịch sử đều được đưa cho Tư Mã Thiên đọc. Khi Tư Mã Thiên lớn lên, ông tiếp tục công việc của cha truyền lại, ông ghi chép, nghiên cứu các vấn đề lịch sử.
Tư Mã Thiên sống cách thời Tần Thủy Hoàng khoảng 100 năm nhưng ông vẫn có thể biết bí mật về lăng mộ của vị vua này. Trong sử ký của Tư Mã Thiên có ghi: "Khi việc lớn đã xong, để che giấu tất cả, những người thợ từ khu trong, khu giữa hay vòng ngoài đều bị đóng cửa nhốt lại hết, không thể ra ngoài".
Điều này cho thấy rằng sau khi lăng mộ của Tần Thủy Hoàng được xây xong, tất cả những người tham gia xây dựng đều bị nhốt ở bên trong và đã chết bên trong, không ai có thể ra ngoài.
Thậm chí, sử ký của Tư Mã Thiên còn ghi rõ: "Khi Tần Thủy Hoàng lên ngôi đã chọn núi Ly Sơn để xây mộ, sau này thống nhất thiên hạ thì đưa tới đây 700.000 lượt người, đào ba đường suối để làm lối dẫn vật liệu, đồ dùng vào trong, đem cả những vật quý giá, sang trọng vào cùng. Trên đường vào thiết lập công cụ tự động bắn cung tên đề phòng kẻ xâm nhập. Còn đem cả thủy ngân đổ xuống để tạo thế như sông Hoàng Hà, Trường Giang chảy ra biển lớn. Trên có trời cao dưới có đất vững, đem dầu cá đốt làm đèn, với tính toán khi vọng sao cho đèn cháy mãi về sau".
Điều mọi người thắc mắc là vì sao Tư Mã Thiên có thể biết được những bí mật đó. Thực tế có thể Tư Mã Thiên đã đọc qua các tài liệu. Khi Tần Thủy Hoàng xây dựng lăng tẩm, ông đã cho trữ các giấy tờ về bản vẽ, số người tham gia xây dựng. Các ghi chép này nằm trong cung điện của Tần Thủy Hoàng.
Khi nhà Tần suy vong, Lưu Bang giành thắng lợi trong cuộc khởi nghĩa và lập ra nhà Hán. Trong khi khởi nghĩa, quân Lưu Bang đánh vào kinh đô Hàm Dương. Quân sư của Lưu Bang là Tiêu Hà đã tìm và thu thập các tài liệu, sách vở của nhà Tần về cất giữ. Đến thời nhà Hán, những tài liệu này đều được Tư Mã Thiên đọc. Nhờ vậy, ông đã biết được các thông tin về lăng mộ của Tần Thủy Hoàng.
Một giả thuyết nữa được đưa ra là có thể do có người đã trốn thoát được trong quá trình xây lăng mộ nên đem chuyện kể ra ngoài. Tư Mã Thiên có thể đã ghi chép lại tất cả những lời truyền tai, truyền miệng. Theo các số liệu thì lăng mộ của Tần Thủy Hoàng xây trong hơn 38 năm, huy động hơn 700.000 lượt người, trong đó có thể có nhiều người đã trốn được và kể lại mọi chuyện.
Đội quân đất nung bên trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng.
Thời gian xây dựng kéo dài 38 năm, gần như tương đương với một thế hệ, các quan lại, nô lệ và người dân tham gia giám sát, thiết kế, thi công và xây dựng đã thay đổi hết đợt này đến đợt khác nhau nhằm hoàn thành công trình. Sau một thời gian dài như vậy, việc thông tin về lăng mộ bị lọt ra ngoài hoặc bị ghi lại là điều không thể tránh khỏi.
Ngoài các tù nhân và nô lệ còn có các nghệ nhân tham gia xây dựng. Các nghệ nhân có thể bị giết vì họ biết quá nhiều bí mật. Tuy nhiên, còn có những quan lại và lính nhà Tần - đây là những người chịu trách nhiệm giám sát, đảm bảo trật tự trong quá trình xây dựng. Việc giết hết những người này là điều không thể. Do đó, có thể có một số lượng lớn người tham gia xây dựng lăng mộ của Tần Thủy Hoàng mang theo bí mật và kể ra, Tư Mã Thiên đã nghe kể và ghi chép lại được.
